شمال افغانستان همواره پایگاه بلوک شرق بوده و این بلوک هم بالای این جغرافیا نسبت به جنوب افغانستان و بزرگان آن باورمند بوده و است؛ تا جاییکه حامد کرزی، رئیسجمهور پیشین افغانستان هم از این رویکرد شاکی بود.
رابرت گیتس وزیر دفاع پیشین امریکا در خاطرات خود از جنگ افغانستان و عراق که در کتاب «وظیفه» به نشر رسانده، به نقل از کرزی آورده است :«کار کردن با ائتلاف شمال، کشور را در معرض خطر قرار داده و اینکه «متحدین پوتین» (ائتلاف شمال) اکنون اعضای پارلمان و حتی کودکان را میکشند.»
گیتس آورده است که :«حامد کرزی به من گفت :این کار طالبان یا القاعده نیست بلکه کار مردم بد خود ما است. و اینکه حکومت افغانستان برای مهار این وضعیت نیاز به مشوره با امریکاییها دارد.»
آقای گیتس در جای دیگر از کتاب خاطرات خود مینویسد که حامد کرزی از همان سالهای دور دوم حکومت خود، جابهجایی طالبان در شمال کشور را آغاز کرد.
همچنین در این کتاب آمده است :«کرزی در یک نشست محرمانه در ارگ کابل از من خواست تا برای از بین بردن سران جبهه شمال و تضعیف آنها با او همکاری نمایم.»
کرزی گفت :«بزرگترین تهدید در برابر حکومت من جبهه شمال است نه طالبان.»
بر اساس نوشته گیتس، کرزی اظهار داشت :«حداقل به من اجازه دهید تا طالبان مسلح را برای از بین بردن «تفنگداران شمال» تقویت کنم.
در عین حال، روزنامه «ماندگار» پیش از این در گزارشی آورده است که کرزی جابهجایی افراد مسلح طالبان را به همراه فامیلشان بهکمک انگلیس و همکاری «سازمان مواد خوراکی ملل متحد» از پاکستان به نام عودتکنندگان و بیجاشدگان آغاز کرد.
این خاطرات و گزارشات؛ این را میرساند که در این همه سال جبهه شمال را نگذاشتند که یک فضای اعتماد را میان خودشان و غربیها در حکومت و معادلات سیاسی بوجود بیاورند؛ در حالیکه خودشان میخواهند لابی خوب بین روسها و امریکا شوند و این را باید جبهه شمال عهدهدار میبود؛ اما استاد برهانالدین ربانی رئیسجمهور پیشین افغانستان در ایجاد فضای اعتماد میان شرق و غرب نقش مهم داشت.
البته حال شاید معادله استخباراتی عوض شده باشد؛ اما نقش احزاب متقدر شمال را که در همسایگی بلوک شرق قرار دارد؛ نمیتوان نادیده گرفت و راحت از کنارش گذشت؛ بلوک غرب هم این نکته را خوب می داند و بنا بر همین موضوع در طول سالیان متمادی خواسته است که هزارهها، ازبکها و تاجیکها را به هر نحوی که شد با خود و در بدنۀ حکومت داشته باشند.
در سالهایی که روسیه وارد عرصه سیاسی افغانستان شده است و از وضع موجود استفاده میکند و در قدرتنمایی که با همکاری ایران در سوریه انجام داد به جهان و قدرتهای جهانی هشدار جدی نشان داد.
با این حال، روسیه بعد از چند دهه وارد فضای جنگی در خاورمیانه شد و از آن پیروز بهدر آمد و این پیروزی برای بلوک غرب قیمت تمام شد و گمان میرود که ناامنسازی شمال افغانستان تهدیدی باشد برای روسیه تا درگیر وضعیت داخلی بسازد.
پروسه انتقال جنگجویان که از دوره حکومت حامد کرزی شروع شده بود و بارها مقامات امنیتی و مجلس سنا به ریاست صبغتالله مجددی این موضوع را تائید کرده بود؛ در ماههای گذشته با نشست و برخاستهای مشکوک طیارههای نظامی در شمال، شمالشرق و شرق تکمیل شد.
این موضوع روسیه را نگران ساخته و مسکو را وادار کرد که موضوع را در شورای امنیت سازمان ملل متحد مطرح کرده و ضمیر کابلوف، نماینده روسیه در افغانستان گفت که این هلیکوپترها در بخشهای شرقی به داعش جنگ افزار انتقال میدهند و از متحدین ناتو که حریم هوایی افغانستان در کنترولشان است خاسته شد که در این مورد گزارش بدهند.
معصومه رمضانی معاون شورای ولایتی سرپل نیز چندی پیش به خبرگزاری خاورمیانه گفته بود که قبل از این گزارشهایی در مورد نشست هلیکوپترها در ساحه تحت کنترول طالبان در ولسوالی صیاد در رسانهها نشر شد؛ این موضوع از سوی مقامهای محلی ولایت سرپل نیز تائید شد.
با توجه به این همه اطلاعات و گزارشات؛ امریکا و غرب پی بردند که روسیه، چین و ایران، در آسیا قد میکشند و برای بلوک غرب این وضع قابلقبول نبود؛ بنابراین سالهای سال حکومت مرکزی و بلوک غرب برنامۀ نا امنسازی شمال را داشتند.
حکومت مرکزی کابل برای تضعیف جبهه شمال و غرب برای زیر فشار قرار دادن چین، ایران و روسیه برنامه ناامنسازی شمال را روی دست گرفت که این برنامه تا جایی موفق بود؛ اما بعد از شکست امریکا در سوریه اعتبار چندین ساله غرب خدشهدار شد و خواستند که این شکست را در افغانستان جبران کنند و به این منظور برنامه گذرگاه داعش را در شمال سرعت بخشیدند.
حال بعد از ایجاد ائتلاف «نجاتافغانستان» که توسط احزاب جمعیت، وحدت و جنبش در شمال ایجاد شد؛ معادلههای بلوک غرب و شرق را در جا منجمد نگهداشت؛ چون این احزاب قدرتمندترین احزاب افغانستان استند، بهویژه در شمال.
حال این جنگ استخباراتی نظامی چقدر روسیه را تهدید میکند زمان پاسخ خواهد داد و در بحث شمال اگر ائتلاف نجات با هر بلوک کنار بیاید در شمال همان بلوک قدرتمند است.