عبدالباری عطوان در تحلیلی نوشت: پوتین همه را غافلگیر کرد!

همزمان با آغاز مذاکرات میان دولت و مخالفان سوری در ژنو رئیس جمهوری روسیه به طور ناگهانی تصمیمی به خروج نیروهایش از سوریه گرفت؛ تصمیمی که هنوز مشخص نیست چرا اکنون اتخاذ شده است.

به گزارش خبرگزاری خاورمیانه،«عبدالباری عطوان»نویسنده و تحلیلگر مشهور عرب در یادداشتی به تصمیم غافلگیر کننده پوتین برای خروج نیروهای روسی از سوریه پرداخت و نوشت: دستور «ولادیمیر پوتین» برای خروج بخش عمده و اصلی نیروهای روسی از سوریه از امروز (سه شنبه) کاملا غافلگیر کننده و نشان دهنده «عجله» روس هاست امری که حکایت از این دارد که این اقدام در واکنش به «اتفاق خاصی» بوده است که رهبران روسیه را خشمگین کرده است.

دو طرف روسی و سوری در بیانیه های رسمی گفتند که این اقدام با هماهنگی میان «بشار اسد» رئیس جمهوری سوریه و پوتین همتای روس اش اتخاذ شده است زیرا این نیروهای روسی ماموریت خود را با موفقیت انجام دادند اما پرسشی که مطرح می شود این است که چرا حالا و چرا همزمان با آغاز مذاکرات ژنو برای رسیدن به راه حل سیاسی با نظارت سازمان ملل این تصمیم اتخاذ شده است؟

دو تفسیر در این زمینه وجود دارد و تفسیر سومی درباره این اقدام روسیه که برگه برنده ها را به هم ریخت و همه را چه در سطح منطقه ای و چه در سطح بین المللی سردرگم کرد، وجود ندارد:

نخست: نیروهای روسیه پس از پوشش هوایی ارتش عربی سوریه روی زمین ماموریت های خود را در عمل با موفقیت انجام دادند و باعث شدند که مناطق زیادی را از گروه های مسلح به ویژه در ریف شمالی حلب بازپس گرفته و مرزهای سوریه با ترکیه را ببندد و شهر حلب را نیز به محاصره خود درآورد و مرحله کنونی نیز ترک مخاصمه و قدم برداشتن در مسیر مذاکرات صلح است.

دوم: این اقدام «خشمگینانه» روسیه به عنوان واکنشی به سخنان«ولید المعلم» وزیر خارجه سوریه انجام شده است که روز شنبه گفت اسد خط قرمز و دارایی ملت سوریه است و انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی بدون نظارت دولت سوریه برگزار نمی شود یا واکنشی به سخنان«بشار الجعفری» رئیس هیأت مذاکره کننده دولت سوریه انجام شده است که گفت چیزی به نام مرحله حاکمیت انتقالی وجود ندارد به همین دلیل بر سر آن مذاکره نمی شود که واشنگتن نیز این سخنان را بی فایده کردن مذاکرات و نقض تفاهم های آمریکا با مسکو به شمار آورد.

در سایه نبود اطلاعات کافی احتمال دوم را ترجیح می دهیم.روسیه چه بسا تحت فشار شدید «شریک» آمریکایی اش به دلیل این سخنان که معارضان سوری و حامیان آمریکایی اش بی فایده کردن مذاکرات ژنو در روز نخستش می دانند، قرار گرفته باشد زیرا این معارضان بر مرحله انتقالی و تشکیل دولت انتقالی با اختیارات کامل و نیز کناره گیری اسد پیش از آغاز این مرحله اصرار می کنند.

بحثی در این نداریم که خروج «بخش بزرگی» از هواپیماهای جنگی روسیه و ابقای مرکزی که ماموریت اش تضمین پروازها به منظور «نظارت» بر اجرای شرط های ترک مخاصمه با هماهنگی رهبران سوریه صورت گرفته است اما مهم این تعجیل است و نه «هماهنگی» و مهم «خروج» نیروها و هواپیماهای جنگی است.

این تصمیم روسیه به لحاظ میدانی و سیاسی چندین پیامد روی زمین و در محافل بین المللی و مذاکرات ژنو که هنوز به شکل جدی آغاز نشده است، دارد:

نخست: خروج بخش بزرگ از هواپیماهای جنگی روسیه که بیشترشان جنگنده های بمب افکن و جنگنده هایی جدید و پیشرفته مانند «سوخوی ۳۵» هستند که با همتاهای آمریکایی شان رقابت می کنند، باعث به وجود آمدن «خلأ» می شود و جنگنده های سوری قدیمی و غیرپیشرفته هستند و نمی توانند جایگزین پوشش هوایی روسیه شوند، حالا چه کسی این خلأ را پر می کند؟

دوم: موضع و واکنش ایران درباره این اقدام ناگهانی روسیه چیست؟

سوم: آیا این تصمیم روسیه جدی است یا تلاش برای فشار بر رهبران سوریه به منظور گوش دادن به نصحیت های مسکو است. مانند همان نصیحتی که «ویتالی چورکین» نماینده دائمی روسیه در سازمان ملل در دو هفته پیش و پس از آن که رئیس جمهوری سوریه در گفت و گو با یک رسانه اسپانیایی تاکید کرد که جنگ علیه تروریسم را تا آزادی همه اراضی سوریه ادامه می دهد، به زبان آورد؟

چهارم: پس از این اقدام روسیه در مذاکرات ژنو چه اتفاقی می افتد به معنای دیگر آیا دولت سوریه از مخالفتش با هر گونه مذاکره ای بر سر نقشه راهی که دو طرف روسی و آمریکایی بر سر آن به توافق رسیدند و به موجب آن باید دولت انتقالی تشکیل شود و قانون اساسی تغییر و انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری طی ۱۸ ماه برگزار شود، عقب نشینی می کند؟ آیا واشنگتن بر هم پیمانانش در معارضان به منظور عقب نشینی از مواضع خود و دادن امتیازات فشار می آورد؟

اعتراف می کنیم که مانند بسیاری از این تضمیم ناگهانی و قاطع پوتین غافلگیر شدیم و احساس می کنیم که «بحرانی» در روابط سوریه و روسیه وجود دارد که چند روز پیش از برگزاری کنفرانس ژنو به دلیل اصرار سوریه بر برخی نقاط و بارزترین آنها که در آن سرنوشت رئیس جمهوری سوریه مشخص نشده است و دادن اختیارات زیاد به دولت مرحله انتقالی و کاهش اختیارات بشار اسد، به اوج خود رسید.(دولت سوریه وجود هر گونه اختلافی با روسیه را رد کرده است)

چیزی که باعث می شود این مساله را مطرح کنیم، سخنان «متکبرانه»ای است که «محمد علوش» مذاکره کننده ارشد معارضان ریاض بر زبان جاری کرد و تاکید کرد که اسد یا باید از راه فرایند سیاسی کنار برود یا با قتل.علوش بلافاصله پس از رسیدن به ژنو نیز تاکید کرد که وی به ژنو آمده است که حاکمیت را تحویل بگیرد و نه برای پذیرش وزارت زراعت یا بهداشت یا برخی وزارتخانه های حاشیه ای. این نفس از جای گرم بلند می شود.

نمی دانیم که طبیعت تحولات در این «بحران»که طی روزها و هفته های آینده روی سطح می آید چیست اما آن چه به خوبی می دانیم این است که اسد برای ماندن در قدرت و با اختیارات کامل مصمم است و تا آخر می جنگد و از قدرت به نفع دشمنانش به هر قمیت ممکن چشم پوشی نمی کند و گرنه طی این پنج سال گذشته از عمر بحران سوریه بر موضعش اصرار نمی کرد.

روزهای آینده پر است از انواع غافلگیری ها و چشم ها و گوش ها اکنون به سمت تهران و موضعش و واکنشش به تصمیم روسیه، نشانه رفته است. چاره ای جز انتظار و نظارت نداریم با وجود اینکه باید تاکید کرد که خطرات بزرگ است و بالا گرفتن تنش نظامی و آغاز درگیری ها در جبهه های مختلف و توسط همه طرف ها وجود دارد. کنفرانس ژنو نیز اکنون در برابر دو راهی از هر دو جهت است: یکی به سمت فروپاشی و دیگری به سمت موفقیت و در نهایت به دست آوردن زمان و مانور دادن.