برهانالدین ربانی در ۲۹ سنبله ۱۳۱۹ در فیضآباد، مرکز ولایت بدخشان به دنیا آمده و مراحل پیشرفت و ترقی را یکی پس از دیگری طی کرد.
وی در سال ۱۳۴۲ از دانشکده شرعیات دانشگاه کابل فارغالتحصیل شد و در سال ۱۳۴۷ برای ادامه تحصیلات به مصر رفت و در دانشگاه الازهر به تحصیل پرداخت.
گفته می شود که استاد ربانی در مصر تحت تاثیر اندیشههای اخوانالمسلمین قرار گرفت.
ربانی پس از پیروزی مجاهدین و شکست دولت نجیب الله، در اول سرطان ۱۳۷۱، طبق توافقنامه گروههای مجاهدین افغانستان در کنفرانس اسلامآباد، به عنوان دومین رئیسجمهور موقت افغانستان بعد از دوره دو ماهه صبغتالله مجددی برگزیده شد.
شهید صلح می بایست در دورهٔ چهارماههٔ ریاست خود زمینهٔ انتخابات را فراهم میکرد؛ اما بر اثر جنگهای شدید، و نقض توافقات از طرف جناحهای مختلف، زمینهٔ انتخابات فراهم نشد و ربانی برای تعیین رییسجمهور بعد از خود شورای اهل حل و عقد را در شهر هرات افغانستان و با حضور شخصیتهای مختلف از اقوام و نواحی مختلف افغانستان برگزار کرد.
این شورا در ۹ جدی ۱۳۷۱، برهانالدین ربانی را به عنوان نخستین رئیسجمهور رسمی حکومت مجاهدین برگزید.
حکومت مجاهدین در ۵ میزان ۱۳۷۵ به دلیل شدت حملات طالبان، کابل را ترک کرده و این شهر به دست طالبان افتاد؛ اما استاد ربانی که مقر حکومت را به شهر مزار شریف انتقال داده بود هنوز به عنوان رئیسجمهور رسمی افغانستان شناخته میشد؛ هرچند به مرور زمان قلمرواش کوچکتر میشد تا اینکه در اواخر حکومت طالبان، فقط بر ۳۰ درصد خاک کشور تسلط داشت و بقیهٔ نقاط به دست طالبان افتاده بود.
اما استاد ربانی در این مدت و با توجه به اینکه تسلط حکومتش بر افغانستان کم شده بود؛ دست از تلاش برنداشته و همیشه در حال ایجاد صلح و آرامش برای مردم کشور بود.
با این حال، حملات یازدهم سپتمبر بر برج های تجارت امریکا، زمینه حمله امریکا به افغانستان برای برچیدن طالبان فراهم شده و بعد از عقب راندن طالبان، در اجلاس بن، حامد کرزی به عنوان رئیسجمهور دولت موقت افغانستان تعیین شد.
استاد برهانالدین ربانی به دنبال همان فعالیت ها برای آرامش مردم و افغانستان، در اول جدی ۱۳۸۰، طی مراسمی رسمی، حکومت را به صورت مسالمت آمیز به حامد کرزی واگذار کرده و وعده سپرد تا با حکومت جدید نیز همکار جدی باشد.
استاد ربانی در انتخابات ریاستجمهوری افغانستان، از حامد کرزی حمایت کرد و در پایان نیز حامد کرزی پیروز شده و به عنوان رئیس جمهور رسمی کشور تعیین شد.
اما تلاش های استاد برای خدمت به مردم فروکش نکرده و برای حضور در صحنه سیاسی و ادامه تعهداتش در انتخابات پارلمانی افغانستان کاندید شده و به عنوان کاندید برنده با بیشترین آراء از مردم بدخشان، عضویت مجلس نماینده گان افغانستان را به دستآورد تا در خانه ملت، اندیشه های خود را تعقیب کند.
با این حال، گویا باید کم کم شاهد حضور استاد ربانی در راس برنامه ای تحت عنوان «صلح»، برنامه ای که استاد ربانی از ابتدای فعالیت های سیاسی اش به دنبال آن بود؛ باشیم و از سال ۱۳۸۹ به عنوان رئیس شورای عالی صلح تعیین شده و فعالیت های فکری و اندیشه ای اش را تعقیب کند.
این شورا وظیفهٔ مذاکره با گروه طالبان با هدف دستیابی به صلح پایدار و یافتن راهی مسالمتآمیز برای پایان دادن به درگیریها در افغانستان را بر عهده داشت و گویا بهترین گزینه نیز استاد برهان الدین ربانی بود.
اما در نهایت، استاد برهان الدین ربانی، در بیست و نهم سنبله ۱۳۹۰ و در آستانه ۷۱ سالگی در اثر یک انفجار انتحاری از سوی شخصی که خود را پیام آور صلح و یکی از افراد برجسته مخالفان معرفی کرده بود، در منزل اش، ترور شد.
استاد برهانالدین ربانی از مخالفان طالبان بود و در زمان ریاست شورای عالی صلح، بارها از عملکرد طالبان، انتقاد کرده و کارهای آنها را سرزنش کرده بود و یک هفته قبل از ترورش، برای شرکت در اجلاسی تحت عنوان «بیداری اسلامی» به تهران سفر کرده بود.
پس از مرگ استاد ربانی، مسئولیت شورای عالی صلح به فرزندش صلاح الدین ربانی سپرده شد.