استاد ربانی؛ سیاست‌مدار عمل‌گرا و صلح‌خواه

ترور از سوی کسی که پیام‌آور صلح معرفی شده بود و مهمان برها‌ن‌الدین ربانی، رئیس‌جمهور و رئیس پیشین شورای عالی صلح شده بود تا پیام صلح را برساند، او را «شهیدصلح» معرفی کرد.

بعد از اینکه به عنوان رئیس شورای عالی صلح تعیین شد؛ فعالیت‌های همه‌جانبه برای تحقق آرزوی دیرین مردم انجام داد.

برهان‌الدین ربانی در ۲۹ سنبله ۱۳۱۹ در فیض‌آباد، مرکز ولایت بدخشان به دنیا آمده و مراحل پیشرفت و ترقی را یکی پس از دیگری پشت سر گذاشت.

در سال ۱۳۴۲ از دانشکده شرعیات دانشگاه کابل فارغ‌التحصیل شد و در سال ۱۳۴۷ برای ادامه تحصیلات به مصر رفت و در دانشگاه الازهر به تحصیل پرداخت.

استاد ربانی با جمعی از استادان دانشکدۀ شرعیات کابل نهضت جوانان مسلمان را تاسیس کرده و در سال ۱۳۵۱ با استعفای غلام محمد نیازی، رهبری آن را با نام جمعیت اسلامی افغانستان به عهده گرفت.

در جمع استادان دانشگاه که هم‌رزم وی بودند؛ می‌شود از استاد غلام محمد نیازی، سید محمد موسی توانا، وفی‌الله سمیعی وزیر عدلیه حکومت ظاهر شاه، استاد محمد فاضل، عبدالعزیر فروغ، سید احمد و هدایت نام برد.

هم‌زمان با تاسیس این حزب؛ داوود خان کودتا کرد و با کودتای وی فشارها از هر طرف بالای این نهضت بیشتر شد و در پی دستگیری این‌ها برامدند و موسسین آن مجبور شدند به پاکستان بروند.

ربانی پس از پیروزی مجاهدین و شکست دولت نجیب الله، در اول سرطان ۱۳۷۱، طبق توافق‌نامه گروه‌های مجاهدین افغانستان در کنفرانس اسلام‌آباد، به عنوان دومین رئیس‌جمهور موقت افغانستان بعد از دوره دو ماهه صبغت‌الله مجددی برگزیده شد.

شهید صلح در دورهٔ چهارماههٔ ریاست خود باید زمینهٔ انتخابات را فراهم می‌کرد؛ اما جنگ‌های شدید و نقض توافقات از طرف جناح‌های مختلف، این زمینه را از استاد گرفت.

استاد ربانی برای تعیین رئیس‌جمهور بعد از خود شورای اهل حل و عقد را در شهر هرات و با حضور شخصیت‌های مختلف از اقوام و نواحی مختلف افغانستان برگزار کرد.

این شورا در ۹ جدی ۱۳۷۱، برهان‌الدین ربانی را به عنوان نخستین رئیس‌جمهور رسمی حکومت مجاهدین برگزید.

حکومت مجاهدین در ۵ میزان ۱۳۷۵ به دلیل شدت حملات طالبان مسلح، کابل را ترک کرده و این شهر به دست این گروه افتاد؛ اما استاد ربانی که مقر حکومت را به شهر مزار شریف انتقال داده بود هنوز به عنوان رئیس‌جمهور رسمی افغانستان شناخته می‌شد؛ هرچند به مرور زمان قلمرواش کوچک‌تر می‌شد تا این‌که در اواخر حکومت طالبان، فقط بر ۳۰ درصد خاک کشور تسلط داشت و بقیهٔ نقاط به دست این گروه افتاده بود.

هرچند که قلمروی استاد ربانی در حال کاهش بود؛ اما در این مدت هم دست از تلاش برنداشته و همیشه در حال ایجاد صلح و آرامش برای مردم کشور بود.

حملات یازدهم سپتمبر بر برج‌های تجارت امریکا، زمینه حمله امریکا به افغانستان برای برچیدن طالبان مسلح را فراهم کرد و بعد از عقب راندن طالبان، در اجلاس بن، حامد کرزی به عنوان رئیس‌جمهور دولت موقت افغانستان تعیین شد.

از آنجایی‌که استاد ربانی در تمام فعالیت‌هایش صلح و آرامش را در سرلوحه کار قرار داده بود؛ در اول جدی ۱۳۸۰، طی مراسمی رسمی، حکومت را به صورت مسالمت‌آمیز به حامد کرزی واگذار کرده و وعده سپرد تا با حکومت جدید نیز همکار باشد.

استاد ربانی در انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان، از حامد کرزی حمایت کرد و در پایان نیز حامد کرزی پیروز شده و به عنوان رئیس‌جمهور رسمی کشور تعیین شد.

تلاش‌های استاد برای خدمت به مردم فروکش نکرده و برای حضور در صحنه سیاسی و ادامه تعهداتش در انتخابات مجلس نماینده‌گان کاندید شده و با بیشترین آراء از ولایت بدخشان عضویت مجلس را به دست‌آورد تا ‌اندیشه‌هایش را در خانه ملت تعقیب کند.

تشکیل شورای عالی صلح بهانه‌ای شد تا استاد ربانی در راس برنامه‌ای که از ابتدای فعالیت‌های سیاسی‌اش به دنبال آن بود؛ قرار گیرد و از سال ۱۳۸۹، ریاست شورای عالی صلح را به عهده گرفت.

این شورا وظیفهٔ مذاکره با گروه طالبان با هدف دست‌یابی به صلح پایدار و یافتن راهی مسالمت‌آمیز برای پایان دادن به درگیری‌ها در افغانستان را بر عهده داشت و گویا بهترین گزینه نیز استاد برهان‌الدین ربانی بود.

اما در نهایت، استاد برهان‌الدین ربانی، در بیست‌ونهم سنبله ۱۳۹۰ و در آستانه ۷۱ سالگی در اثر یک انفجار انتحاری از سوی شخصی که خود را پیام‌آور صلح و یکی از افراد برجسته مخالفان معرفی کرده بود، در منزل‌اش، ترور شد.

ربانی از مخالفان جدی طالبان مسلح بود و در زمان ریاست شورای عالی صلح، بارها از عملکرد طالبان، انتقاد کرده و کارهای آنها را سرزنش کرده بود و یک هفته قبل از ترورش، برای شرکت در اجلاسی تحت عنوان «بیداری اسلامی» به تهران سفر کرده بود.

پس از مرگ استاد ربانی، مسوولیت شورای عالی صلح به فرزندش صلاح‌الدین ربانی سپرده شد که او هم بعد از مدتی این پست را واگذار کرده و به عنوان وزیر امور خارجه تعیین شد.

استاد ربانی طی سالیان دراز در راستای صلح و یک حکومت مستقل کار کرد؛ اما دشمنان وطن و صلح، تحمل حضور وی را نداشته به دنبال حذف وی از صحنه سیاست افغانستان برآمدند که این کار را هم توسط «پیام‌آور» صلح انجام دادند.

از استاد ربانی تا حال چندین کتاب منتشر شده و هر ساله در نمایشگاهی که توسط مرکز نشر اثار استاد ربانی برگزار می‌شود، بخشی از آثار وی به نمایش گذاشته می‌شود.