کودتای قدرت و نمایش خیابانی در ترکیه

ترکیه بعد از نزدیک به سه دهه شاهد یک کودتای نظامی بود، کودتایی که تنها بعد از چند ساعت به کنترول دولت درآمده و عاملین آن نیز یکی پس از دیگری بازداشت شد.

شب شنبه هفته روان یک کودتای نظامی از پیش طرح ریزی شده در ترکیه راه اندازی شد؛ این کشور در ادوار مختلف طعم کودتا را به خوبی چشیده و با ماهیت آن کاملا آشنا است.

1711126

در ۲۷ می ۱۹۶۰ ترکیه اولین کودتای نظامی را با براندازی حکومت دموکراتیک منتخب مردم تجربه کرد؛ پس از این کودتا، سه کودتای نظامی دیگر رخ داد که به سیاست و اقتصاد ترکیه ضربات سختی وارد کرد.

کودتای ۱۲ مارچ ۱۹۷۱، کودتای ۱۲ سپتمبر ۱۹۸۰ و کودتای ۲۸ فبروری ۱۹۹۷ سه کودتای دیگر نظامی بودند که هرکدام از آنها براندازی حکومت های وقت را به دنبال داشت.

و بعد از این مدت، در تاریخ ۱۵ جولای ۲۰۱۶ (۲۶سرطان ۱۳۹۵)؛ ترکیه شاهد یک کودتای نظامی بود، در زمان کودتا رئیس جمهور اردوغان در رخصتی به سر می برد.

این کودتا بر خلاف کودتاهای دیگر تنها برای ساعتی ادامه داشت و کودتاچیان نیز تنها برای مدت اندکی کنترول تلویزیون ملی و میدان هوایی استانبول را در اختیار داشتند.

این کودتا با مستقر شدن بخشی از ارتش ترکیه در مدخل پل «بسفر» در استانبول و مسدود شدن مسیر حرکت موترها آغاز شد. بعد از آن هم اخباری از تیراندازی در انقره و پرواز جت ها با ارتفاع کم خبر دادند.

1338957

تحولات ترکیه حتی با وجود آن که اخبار حکایت از شکست کودتا دارد؛ اما ثبات جنبش سیاسی اردوغان را زیر سوال می برد.

اردوغان در ده سال گذشته با اتخاذ سیاست سرکوب شدید مخالفان داخلی و حمایت تمام عیار از تروریست های بین المللی؛ کشور بزرگ و مردم مسلمان ترکیه را تا مرز سقوط و فروپاشی پیش برده است.

او در کنار عربستان و قطر بیشترین حمایت را از گروه های تروریستی، مخصوصاً گروه تروریستی داعش به عمل آورد تا آنجا که در بین بسیاری از مردم دنیا به «دایه داعش» معروف شده است.

تلاش های اردوغان از ابتدای به دست گرفتن قدرت تا به امروز بر این نکته صحه می گذارد که وی همواره درصدد تصفیه ارتش بوده تا با تغییرات بنیادی در قانون اساسی، سیستم اجرایی کشور را از پارلمانی به ریاستی تبدیل کرده و با ادامه دوره ریاست جمهوری اش قدرت مطلق سیاسی کشورش باشد.

در کودتای بامداد شنبه دیده شد که یک گروه کوچک نظامی برای ساقط کردن دولتی که نزدیک به ۱۴ سال ریشه های نظامیان را خشک کرده، وارد عمل می شود.

به این دلیل است که برخی این سوال را می پرسند که آیا اصولا در ترکیه کودتایی صورت گرفته یا سناریویی از پیش طراحی شده برای رسیدن به بعضی اهداف سیاسی بوده است؟

از این رو می توان اتفاقات در کودتای اخیر ترکیه را شبیه یک تئاتر روی سرک (خیابانی) با کارگردانی اردوغان تشبیه کرد.

ختم کودتا و جمع آوری کودتاچیان در کوتاه ‌ترین زمان ممکن این استدلال را به دنبال داشته که کلیت ارتش در قبال ورود علیه دولت اردوغان از خود خویشتنداری نشان داده اند.

در عین حال، کودتا این پیام را نیز می تواند به دنبال داشته باشد که اردوغان از فرصت هایی که در اختیار داشته برای رفع سیاست های نادرست خود استفاده نکرده و فراتر رفتن وی از میزان اختیار و اقتداری که به نحوی نادرست به تنش های داخلی و منطقه‌ ای و بحرانی منجر شده که به منزله تهدید منافع داخلی تلقی می شود.

اردوغان از کودتای تازه هدف دیگری را نیز به دست می آورد؛ مبارزه خونین دولت با اقلیت کُرد برای دستیابی به خودمختاری و فعالیت سیاسی از سوی جنبش گولن که دارای حامیانی در ساختار قدرت ترکیه بوده و زمانی از حمایت اردوغان برخوردار بوده؛ اما اکنون به تلاش برای تضعیف حاکمیت وی متهم می شود.

رئیس جمهور ترکیه، این بار برای متهم کردن ارتش به اقدام به کودتا، با اوضاع دشواری روبرو خواهد شد چرا که یکی از دستاوردهای مشخص وی به عنوان نخست وزیر طی سال های ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۴ پاکسازی رهبری نیروهای نظامی از عناصری بود که ممکن بود در برابر حاکمیت وی مخالفتهایی بروز دهند.

انگیزه های کودتای نظامی همچنان مشخص نیست؛ اردوغان نه تنها پنجره به ترکیه، بلکه پنجره رو به جهان را نیز از دست داده است؛ اگر اردوغان بتواند از این قائله سربلند بیرون آید، احتمال افزایش سخت گیری ها و بسته تر شدن فضا در همه ابعاد وجود دارد.

کودتای ارتش که اشک اردوغان را در آورد، ممکن است موفق نشده باشد؛ اما مشکلات و نارضایتی های درونی را به خوبی به نمایش گذاشت و شکافهایی را در درون ترکیه به وجود آورد که ترمیم آن سالها زمان نیاز دارد.

افشاگری رسانه های امریکایی

در کنار این گفته ها، شماری از رسانه های امریکایی پرده از ماهیت کودتای ترکیه برداشته و هرکدام در سرخط نوشته هایشان این کودتا را نوعی قدرت طلبی اردوغان و تداوم قدرت وی بیان داشته اند.

این رسانه ها پیش از آغاز کودتا پرده از کودتایی از پیش طراحی شده در ترکیه خبر داده اند.

فورین افیرس (foreignaffairs) در مقاله ای با عنوان «ترکیه و کودتای نظامی در آینده» در تاریخ ۳۰ می سال روان آورده است که اردوغان به دنبال فشار بر کردها و دیگر اقشار مخالف حکومتش است و شاید در فکر راه اندازی یک کودتا باشد.

همچنین نشریه نیویارک تایمز (The New York Times) در تاریخ ۴ جولای در مقاله ای با عنوان «اردوغان، رهبر ترکیه در حال ساخت دشمنان جدید و دوستان قدیمی خسته کننده» به راه اندازی کودتای تازه در این کشور اشاره کرده است.

در عین حال، نشریه فارین پالیسی (Foreignpolicy) نیز در ۱۵ جون مقاله ای تحت عنوان «آموزش حل یک مشکل مثل اردوغان؟» به نوعی از راه اندازی یک کودتا برای بزرگ نمایی اردوغان اشاره کرده است.

این گزارش ها که هرکدام یک تا دو ماه قبل از راه اندازی کودتا در ترکیه است، خود می رساند که اردوغان با پیش بینی اوضاع و اقدام های غیر معمول، انزوای حکومتی و دولتی را در خود دیده و برای تثبیت جایگاه خود به دنبال راه حلی برخواهد آمد.

حال ممکن این راه حل با تلفات ملکی و نظامی شهروندان ترکیه نیز همراه باشد؛ اما برای اردوغان تنها هدف خودش مهم است که بازهم ثابت کند «سیاست و دولت» به کسی رحم ندارد.

 

Author

About Author