چراهای کشته شدن اختر محمد منصور

علی رضا صمدی، استاد دانشگاه
علی رضا صمدی، استاد دانشگاه

ملا اختر محمد منصور متولد ۱۳۴۷ در یکی از قریه جات ولسوالی میوند ولایت قندهار بود. او از تیره اسحق زی و از پشتون های قندهار بود و آموزش دینی اش را در پشاور پاکستان انجام داد. فعالیت های سیاسی او از پیوستن به حزب اسلامی یونس خالص اغاز و تا رهبری نیروهای طالبان ادامه یافت. او علیه اشغالگری نیروهای اتحاد جماهیر شوروی سابق جنگید، در امارت طالبان در سمت های رئیس آریانا و وزیر ترانسپورت وظیفه اجرا کرد. با سقوط امارت به پاکستان رفت و در رهبری شوری کویته نقش اصلی داشت. بعد از رسانه ای شدن مرگ ملا محمد عمر با معاونت هیبت الله آخندزاده و سراج الدین حقانی به رهبری طالبان رسید. در ۱ جوزای ۱۳۹۵، هنگامیکه گویا از ایران برگشته بود، به دستور مستقیم اوباما در خاک پاکستان مورد حمله طیاره های بی سرنشین قرار گرفت و ازبین رفت. اختر منصور حدود سه سال رهبری طالبان را به عهده داشت که از دو سال اول آن کمتر کسانی آگاه بودند. آمدن  و رفتن اختر منصور انعکاس جهانی داشت اما چرا اختر منصور کشته شد؟

پس از حملات خونین ۱۱ سپتامبر، آمریکای ها به افغانستان رسیدند تا متهم اصلی حملات اسامه بن لادن رهبر القاعده را مجازات کنند،

2a9d8bc3-a8e0-457c-bfc4-ad8e4f3c9639

اسامه فرار کرده بود و آمریکای ها در جستجوی او تا غارهای تورا بورا و بعداً تا پاکستان رفتند. در ۱ می ۲۰۱۱ مطبوعات جهانی از کشته شدن اسامه توسط آمریکای ها در ابیت آباد پاکستان خبررسانی کردند. جهان در شوک فرو رفت. غیابت ملا محمد عمر رهبر طالبان همچنان تداوم یافت. پخش پیام های او بیانگر زنده بودنش قلمداد می شد اما در ۷ اسد ۱۳۹۴ دولت افغانستان در بحبوحه مذاکرات صلح به نقل از مقامات پاکستانی از وفات دو سال قبل ملا عمر در پاکستان سخن گفتند. یک روز بعد طالبان وفات رهبر شان را تایید کردند و طی ۲۴ ساعت ملا اختر منصور را به عوض وی منسوب کردند. اختر منصور در سمت رهبری طالبان حمله بر دفتر والی قندهار در ۱۸ سرطان ۱۳۹۳، حمله بر تماشاچیان والیبال پکتیکا در ۲ قوس ۱۳۹۳، حمله بر تظاهرکنندگان خوست در ۱۳ حمل ۱۳۹۴، حمله بر پارلمان در ۱ سرطان ۱۳۹۴، حمله جلریز میدان وردک در ۱۱ سرطان ۱۳۹۴، حمله شاه شهید و حمله بر قوماندانی عمومی اکادمی پلیس در ۱۶ اسد ۱۳۹۴، سقوط قندوز در۶ میزان ۱۳۹۴، حمله برکارمندان تلویزیون طلوع در ۳۰ جدی ۱۳۹۴، حمله بر ریاست محافظ رجال برجسته امنیت ملی در ۳۱ حمل ۱۳۹۵، تصرف ولسوالی ها در میدان وردک، بدخشان، هلمند، فاریاب، تخار و بغلان و دهها حملات کوچک را که منجر به شهادت و مجروحیت هزاران افغان ملکی و نظامی گردیدند، یدک می کشد.

با تکیه زدن اختر منصور به رهبری طالبان، ملا رسول و هوادارانش با وی مخالفت کرده و از گروه طالبان جدا شدند. ملا منصور دادالله از مقامات ارشد دیگری طالبان ضمن انتقاد شدید از اختفای مرگ ملا عمر اعلام کرد که منصور را ISI به رهبری طالبان تعیین کرده است و ایشان از منصور پیروی نمی کند. جنگ های خونینی میان گروه های رقیب طالبان بوقوع پیوست.

نکات قابل تامل در پیوند به کشته شدن اختر منصور:

صلح موهومی افغانستان: دولت افغانستان برای دستیابی به صلح در طی سالیان متمادی خود را به هر در و دیواری کفته است. مایه های امید صلح هر از گاهی دستیابی به صلح را به درازا کشانده اند. حکومت وحدت ملی تلاش های فراوانی برای رسیدن به صلح انجام داد و گروه چهارجانبه صلح پس از چهارمین نشست اش خبر از آغاز گفتگوهای مستقیم با طالبان داشت. تشکیل گروه چهارجانبه و ورود اختر منصور به رهبری طالبان منحیث چهره صلح طلب مایه های امید صلح بودند اما اختر منصور از شرکت مستقیم در صلح خودداری نمود. گروه چهارجانبه توافق کرده بود که در صورت عدم شرکت چهره های مطرح طالبان در روند صلح، انان را مورد حمله قرار دهند. آنچه که پاکستان از انجام آن خودداری ورزید و آمریکا انجام داد. بناً  یکی از دلایل کشتن اختر منصور میتواند نپیوستن او به مذاکرات صلح باشد. پنتاگون وجود او را مانع صلح میدانست و کابل نیز از اجتناب مکرر او خبر داده بود. اینکه دلیل کشتن اختر منصور مانع بودن او بر روند صلح بوده باشد، سرنوشت صلح موهومی افغانستان بعد از اختر منصور میتواند تا حدودی از ابهامات قضیه بکاهد.

نزدیکی با روسیه و ایران:

741121_237امارت اسلامی دشمن مشترک و تهدید جدی علیه روسیه و ایران بود. این دشمن مشترک با هزینه غربی ها سقوط کرد و برای کوتاه مدت از معادله قدرت حذف شد. روسیه و ایران با وجود همه اختلافات با ناتو، در مسله افغانستان ناتو را یاری کردند. دیپلماسی افغانستان علیرغم حضور سنگین غربی ها در افغانستان توانسته در تامین روابط مستقل با روسیه و ایران موفق عمل نماید. حضور طولانی مدت امریکای ها و ایجاد پایگاههای نظامی مورد قبول روسیه و ایران نبوده اند. نیروی قدرتمند داعش و گسترش آن در خاورمیانه، از افغانستان نیز سر برآورد و تهدیدات جدی تری را برای ایران و روسیه بوجود آورد. به احتمال اغلب روسیه با طالبان ایجاد رابطه کرده باشد، موضوعی که گاهاً از جانب روس ها تایید و رد شده است. شواهدِ از حمایت ایران از طالبان و حزب اسلامی حکمتیار همچنان وجود داشته است. منطق روابط قدرت نیز تایید کننده نزدیکی روسیه و ایران با طالبان بوده میتواند. اگر اختر منصور با روسیه و ایران ایجاد روابط کرده باشد، این موضوع میتواند خطر جدی برای آمریکا محسوب شود. احتمالاً اختر منصور به علت گسترش روابط با روسیه و ایران کشته شده باشد.

پاکستان اعلام کرد که اختر منصور پاسپورت به نام ولی محمد داشته و ویزای معتبر ایران نیز در آن موجود بوده است. چرا پاکستان از این موضوع پرده برداشت؟

ادعای پاکستان مسایل قابل بحث دیگری را به همراه دارد. اگر اختر منصور پاسپورت باقیمانده را باخود حمل میکرده، منطقاً حمله ای که او و موترش را در آتش سوزاند نمیتواند سالم باقی بماند. ممکن است اختر منصور دارای چند پاسپورت بوده و با یکی از آنان قبلاً به ایران سفر کرده باشد. احتمالا این پاسپورت در نزد ISI نگهداری میشود و پاکستان میتواند سفر منصور به ایران را اثبات نماید. خبر کشته شدن منصور در خاک پاکستان، این کشور را همانند کشته شدن اسامه یک بار دیگر در انزوا و تحت فشارهای جهانی قرار داد. ممکن دیپلماسی پاکستان با اعلام این خبر تلاش کرده فشار جهانی را تقسیم کند و بیان نماید که پاکستان تنها حامی طالبان در افغانستان نیست.

پاسپورت ملا اختر محمد منصور، رهبر طالبان مسلح
پاسپورت ملا اختر محمد منصور، رهبر طالبان مسلح

ایران بر اثر قرارداد سه جانبه چابهار، هندوستان کشور رقیب پاکستان را به افغانستان و آسیای میانه وصل میسازد. آسیای میانه بیشتر حوزه نفوذ پاکستان است تا هند. برعلاوه مزیت های اقتصادی قرارداد چابهار، هند میتواند نفوذ پاکستان را در آسیای میانه و افغانستان به چالش بکشاند. با تکمیلی این قرارداد پاکستان ابزارهای موجوده فشار بر افغانستان را در حد زیادی از دست میدهد. سفر اخیر روسای دولت هند و افغانستان به کشور ایران نمیتواند خالی از ارتباط ادعای پاکستان بوده باشد.

دیپلماسی افغانستان:

13941023124941596897784

دولت افغانستان در یک تلاش پیگیر توانست دولت های آمریکا، چین و پاکستان را شامل روند صلح افغانستان سازد و طی یک سلسله رایزنی ها و نشست های چهارجانبه توانست تعهد آنان را مبنی بر حمله سران گروه طالبان در صورت نپیوستن به پروسه صلح بدست آورد. انصراف اختر منصور از واردشدن مستقیم به مذاکرات آب سردی به روند مذاکرات صلح پاشید. ممکن افغانستان ایالات متحده آمریکا را اقناع کرده باشد تا پروسه صلح را به نتیجه برساند تا از هزینه سنگین جنگ مشترک افغانستان و امریکا با تروریسم و بنیادگرایی جلوگیری بعمل آید و برای رسیدن به این مامول، اختر منصور رهبر طالبان را که مانعی بر گفتگوهای صلح شده بود، کشته باشد. از دیدگاه پاکستان کشتن اختر منصور به معنی پیچیده شدن جنگ و تضعیف روند صلح افغانستان است اما دولت افغانستان و امریکا دیدگاه مشترکی متضاذ با پاکستان دارد و کشته شدن اختر منصور را امیدواری برای فردای روشنتر صلح میدانند.

روابط متزلزل پاکستان و آمریکا: پاکستان بیشتر از نیم قرن اخیر متحد آمریکا در جنوب آسیا بوده و هندوستان کشور رقیبش رابطه نزدیک با اتحاد جماهیر شوروی و روسیه داشته و از متحدین سنتی آنان در جنوب آسیا می باشد. ختم جنگ سرد این رابطه ها را دستخوش تغییرات کرد. امروزه دموکراسی هند رابطه وسیعی با ایالات متحده آمریکا دارد و ارتش پاکستان جایگاه قدیمی خویش را همراه با صعود و سقوط در حد زیادی حفظ کرده است. ایالات متحده آمریکا بعد از همکاری پاکستان در مبارزه با تروریسم و بنیادگرایی، سالانه حدود دو میلیارد دالر به پاکستان در زمینه های نظامی و ملکی کمک می کند و نیز مقادیر زیاد سلاح های مختلف النوع را میفروشد.

پاکستان در ایزای کمک های آمریکا حدود صد هزار نیرو به مناطق مرزی پاکستان و افغانستان گسیل نموده تا از عبور و مرور تروریستان جلوگیری نماید. اسلام آباد همچنان عملیات های نظامی را در شمال غرب این کشور راه اندازی نموده است. اجازه از خاک پاکستان، ایجاد مراکز مشترک استخباراتی با آمریکا و اعدام عده ای از محکومان حملات تروریستی از اقدامات دیگر پاکستان اند. در پاکستان همانند افغانستان، هزاران فرد ملکی و نظامی قربانی بنیادگرای، حملات تروریستی و حملات بی سرنشین های آمریکا بوده اند.

در کنگره آمریکا رابطه استراتیژیک آمریکا – پاکستان از سال ها پیش زیر سوال رفته است. در سال ۱۳۹۳ وقتی آمریکای ها مجبور شدند برای آزادی بویی برگدال پنج مقام بلند پایه طالبان را از زندان گوانتانامو آزاد سازد، عدم همکاری پاکستان آمریکای ها را به خشم آورد و اسلام آباد متهم به ارجحیت دادن گروه حقانی بر آمریکا گردید. علیرغم سفارشات مکرر آمریکا، نحوه مصارف کمک های نظامی به پاکستان هیچ وقت شفاف نبوده و قسمت زیادی از این کمک ها به عوض مبارزه با تروریسم و شورشگری صرف مسابقات تسلیحاتی با هند گردیده است. وجود رهبران و اعضای القاعده و طالبان در خاک پاکستان برعلاوه تلفات سنگین بشری و مادی حملات ۱۱ سپتامبر، صدها سرباز آمریکای را در افغانستان نابود کرده و صداقت پاکستان را در امر مبارزه با تروریسم و بنیادگرای به تحلیل برده است.

ایالات متحده از سال ۲۰۰۵ به بعد سالانه ۳۰۰ میلیون دالر به پاکستان پرداخت نموده تا سلاح های متعارف خریداری نماید و در سال ۲۰۰۷ حدود ۴۳۰۰ میلیون دالر تسلیحات به پاکستان فروخته است. یکی از اقلام خریداری پاکستان جنگنده های F-16 است که در این اواخر کنگره آمریکا از وضع شرایط بر آن سخن راند. همچنان  مجلس نمایندگان لایحه ای را تصویب کرد که بر اساس آن کمک های نظامی آمریکا به پاکستان در صورت انجام میشود که پاکستان در مقابله با ستیزه جویان تلاش و همکاری بیشتری انجام دهد. کشتن اختر منصور میتواند نمایانگر جدیت آمریکا در مبارزه با تروریسم و بنیادگرای و ایجاد فشار بیشتر بر پاکستان به هدف وادارساختن آن کشور برای مقابله موثر با تروریسم باشد. با آنکه عده ای از تحلیلگران از احتمال رهگیری اختر منصور به همکاری ISI سخن میگویند، من باورمندم که استخبارات آمریکا خود توانایی رد یابی و رهگیری تروریستان در افغانستان و پاکستان را دارد. در حکومت غیرنظامی آصف علی زرداری، ارتش آمریکا به افسران پاکستانی اجازه داد تا تصاویر ویدئویی گرفته شده توسط هواپیماهای بدون سرنشین آمریکایی را که از فراز مناطق قبایلی گرفته شده بود، بیبینند و تماس های تلفنی پیکارجویان را شنود کنند. اطلاعات جاسوسی گردآوری شده توسط مقامات نظامی آمریکا در اختیار ارتش پاکستان قرار داده شد.  کشتن اختر منصور میتواند بر اساس اطلاعات آمریکای و نمایش اقتدار استخبارات آمریکا باشد.

خبرگزاری خاورمیانه_کابل _افغانستان

توشتهء علی رضا صمدی، استاد دانشگاه

Author

About Author