چابهار، ختم وابستگی اقتصادی به اسلام آباد

بندر چابهار در فاصله ۹۰۰ کیلومتری افغانستان و در جنوب شرق ایران قرار دارد، این مسافت راه بارزگانان افغانستان را برای صادرات و واردات کالاها در مقایسه با بندر «کراچی» پاکستان ۸۰۰ کیلومتر کوتاه ترمی کند.

حال که تازه ترین توافق نامه توسعه بندر چابهار در سواحل مکران ایران (دریای عمان)، نهایی شده و به دلیل اهمیت این بندر راهبردی برای این سه کشور و کشورهای آسیای میانه، تا یک ماه آینده به احتمال زیاد در کابل به امضای مقام های بلندپایه هر سه کشور خواهد رسید.

افغانستان کشوری محاط به خشکی است و بازرگانان به دلیل مشکلاتی که برای واردات و صادرات کالاها به آبهای آزاد وجود داشته و دارد به راه دیگری به جز بندر کراچی پاکستان، دسترسی نداشتند.

بازرگانان کشور در حال حاضر، کالاهای صادراتی، وارداتی و ترانزیتی شان را از طریق بندر کراچی به هند و آسیای مرکزی و اروپا صادر می کنند.

برای کشوری که میزان صادرات و وارداتش زیاد بوده و متکی به کالاهای وارداتی است، باید به چند راه ترانزیتی مختلف دسترسی داشته باشد.

متاسفانه افغانستان از گذشته تا حال با پاکستان مشکل های گوناگون سیاسی، اجتماعی و اقتصادی داشته و این مشکلات همچنان نیز پابرجاست و بازرگانان نیز مسیری جدا از خاک پاکستان ندارند و به نوعی اقتصاد و نیازمندی های ترانزیتی افغانستان وابسته به یک کشور شده است.

پاکستان به عنوان رقیب دیرینه هند، به رانندگان موترهای بازرگانان اجازه نمی دهد تا کالاهای هندی را با عبور از خاک پاکستان، به مناطق دیگر انتقال دهند؛ هرچند موافقت نامه ترانزیتی میان دو کشور نیز امضا شده است؛ اما پاکستان به مانند تمام دیگر مسایل، این امضا را نیز زیرپا کرده است.

اما حالا بحث چابهار بیشتر از گذشته داغ شده و این مسیر، به عنوان بدیلی برای کراچی یاد می شود.

چابهار نزدیک ترین بندر دریایی به افغانستان است و علاوه بر نزدیک بودن نسبت به بندر کراچی پاکستان و بندر عباس ایران، دولت کابل را از وابستگی اقتصادی به اسلام آباد خلاص می کند.

اما این امر مستلزم این است که چابهار توسعه یابد و فعالیت های ترانزیتی در آن فعال شود، خط آهن کشیده شده و ظرفیت زیربنایی آن برای کشتی های با توناژ بالا ایجاد شود.

در این صورت است که افغانستان می تواند با استفاده از بندر چابهار؛ مواد خام و مصرفی را از آسیای مرکزی به آسیای جنوبی بویژه هند انتقال دهد.

با وجود اینکه هند یک کشور بزرگ صنعتی است و از نظر مواد خوراکی و میوه جات بسیار غنی است؛ اما تجارت این همه محصولات هندی برای بازرگانان افغانستان با چالش مواجه است و پاکستان اجازه نمی دهد تا مبادلات تجاری با هند، از خاک این کشور انجام شود.

روند ایجاد و توقف موترهای بازرگانی کشور در خاک پاکستان، تا حال بارها و بارها اتفاق افتاده و در این رویکرد، بازرگانان کشور ضررهای زیادی را تحمل کردند.

از این رو و به دنبال اهمیت یافتن بندر چابهار، بازرگانان و مقام های سکتورهای تجاری کشور از رهبران حکومت وحدت ملی خواسته اند تا موافقت نامه ترانزیتی میان کابل و اسلام آباد را لغو و یا آن را مورد بازنگری قرار دهد و در عین حال با هرگونه رویکرد مضر پاکستان، رفتار مقابل بالمثل انجام دهد.

مشکلات اقتصادی و استفاده از بندر کراچی تنها متوجه بازرگانان افغانستان نبوده و این روند برای بازرگانان و دولت هند نیز وجود دارد.

همین امر و واحد بودن مشکلات افغانستان و هند، عاملی شده تا نگاه کابل و دهلی نو به چابهار تغییر کرده و سواحل مکران مورد توجه قرار گیرد.

در منطقه آزاد چابهار ۵۰ هکتار زمین در اختیار ۱۳۰ شرکت تجارتی افغانستان که در یک سال گذشته در این منطقه به ثبت رسیده، واگذار شده است.

هند نیز بعد از ثور ۱۳۹۵ و امضای توافق نامه با ایران، بیش از ۸۵ میلیون دالر در تجهیز فاز یک طرح توسعه بندر چابهار سرمایه گذاری می کند و به مدت ۱۰ سال بهره برداری از این فاز را بر عهده خواهد داشت.

با توجه به اینکه استفاده از سواحل مکران برای بازرگانان افغانستان، یکی از کوتاه ترین، ارزان ترین و با صرفه ترین مسیرها برای تجارت با هند و کشورهای آسیای میانه و اروپا خواهد بود، نگاه آنان به این مسیر دوخته شده و هند نیز به دلیل روابط غیردوستانه با پاکستان، در اندیشه استفاده از این بندر برای بی اعتنایی بیشتر به رقیب دیرینه خود است.

با این حال می توان گفت که بندر چابهار در کنار اقتصادی بودن آن، وابستگی اقتصادی به اسلام آباد را کمتر کرده و دست حکومت برای هرگونه اقدام را باز نگه می دارد.