مهاجرت، گزینه ای برای مرگ یا زندگی؟؟

مهاجرت! پدیده ای که از ابتدای خلقت انسان شاید همراه بوده و همیشه نیز از آن استفاده شده است.

هر انسان نظر به تقاضا و خواست خود اقدام به مهاجرت می کند که ممکن است برای تغییر زنده گی، افزایش آرامش، رسیدن به آسودگی، پیدا کردن کار و یا هم رهایی از مشکلات و مشقات و دور شدن از بی حرمتی ها و شاید هم تنها شدن در جامعه ای که هیچ شخصی، کسی را نشناسد.

به هر حال، عوامل مختلف در زنده گی انسانها موجود بوده که بنده های خاکی را مجبور به ترک وطن و سفر به وطنی شاید ناآشنا می سازد.

اما اگر به دقت دیده شود، مهاجرت در افغانستان، عوامل و شاید هم علت متفاوت و یکسانی برای مردم آن داشته باشد که مشقات زیاد راه را تحمل کرده و در پی خروج از کشور هستند.

ناامنی، بیکاری، فقر، مواد مخدر، مصروف بودن حکومت به دیگر کارهای حکومتی، اعتیاد و دیگر عوامل در افزایش مهاجرت مردم افغانستان به دیگر کشورها، به ویژه کشورهای غربی و اروپایی نقش دارند؛ اما عامل مشترک در مردم افغانستان و مهاجرین افغان در کشورهای ایران و پاکستان، «امید به زنده گی» است که در بیشتر آنها وجود ندارد.

کاهش ارزش نرخ پول افغانی، خروج نیروهای خارجی و همزمان با آن کاهش بیکاری، افزایش حملات انتحاری و مواد مخدر از جمله عواملی هستند که نقش مهمی در «امید به زنده گی» دارند که در حال حاضر این امید را برای عده ای، به ویژه جوانان به یأس تبدیل کرده است.

چرا مهاجرت؟

در حالی که مهاجرت‌های قانونمند در چارچوب قواعد مشخص یک اصل پذیرفته شده از سوی کشورهای جهان به شمار می‌رود؛ اما موج تازه مهاجرت افغان‌ها این اصل را شکستانده و از مرز قواعد بین المللی نیز پا را فراتر نهاده است.

اما در این بین، «مهاجرت غیر قانونی»، موضوعی تلخ بر سر راه مهاجرین افغانستان به کشورهای اروپایی است که خود دشواری‌های بی شماری را پیشروی آنها به وجود آورده است.

«کار و غریبی نیست، بچه ام زیاد به درس خواندن هم علاقه نداشت و کار خوب هم برایش پیدا نمی شد، از طرف دیگر، ناامنی هم باعث می شد که هر لحظه به فکر بچه ام که در بازار بود، باشم؛ با این اوصاف تصمیم گرفتم که او را از راه قاچاق به خارج روان کنم.»

این گفته، سید انور یکتن از باشنده گان شهر کابل است که به تازه گی فرزندش را به خارج روان کرده است، او به خاورمیانه گفت که از رسیدن فرزندش به کشور مقصود (آلمان) زیاد امید ندارد؛ اما باز هم دل به چانس داده و فرزندش را با مصرف بیش از ۲۰ هزار دالر به دست قاچاقچیان سپرده است.

وی اظهار داشت که پدران زیادی در کابل هستند که به دلایل مختلف، فرزندان خود را به خارج روان کردند تا باشد که در آنجا آسوده بوده و کار و کسبی به دست آورند.

سید انور گفت :«اگر بچه ام به آلمان برسد، کار پیدا کرده و میتواند از آنجا ما را هم اعاشه کند و زمینه برای حضور دیگر برادرانش را هم فراهم کند.»

در این رابطه، اسلام الدین جرأت، سخنگوی وزارت امور مهاجرین و عودت کننده گان در گفتگو با خبرگزاری خاورمیانه اظهار داشت که مهاجرت های قانونی برای افرادی که پرونده (کِیس) دارند، صورت می گیرد و این افراد برای فرار از مشکلات و احتمالاً کشته شدن از سوی برخی افراد در کشور، به کشورهای دیگر پناهنده می شوند که تعداد آنها در شرایط فعلی کمتر از حد تصور است.

وی تصریح کرد که شمار زیادی از مهاجرین افغانستان در کشورهای ایران و پاکستان به دلیل شرایط سخت در این کشورها، اقدام به مهاجرت های بعدی به سمت کشورهای غربی می کنند.

به باور جرأت، از این میزان مهاجرت ها نیز، بیشتر افرادی که به کشورهای غربی می روند، نسل سوم مهاجرین سابق در ایران و پاکستان هستند که در شرایط فعلی نمی توانند از زنده گی آرام در کشورهای میزبان بهره ببرند و برای رسیدن به یک آرامش به کشورهای غربی مهاجرت می کنند.

منبع با تایید اینکه، در شرایط فعلی میزان مهاجرت افغانها به کشورهای غربی زیادتر شده است، اظهار داشت که تشنجات سیاسی و امنیتی، فقر، بیکاری و نبود کار برای جوانان باعث شده تا تعدادی از جوانان دست به مهاجرت های خارجی بزنند.

سخنگوی وزارت مهاجرین، مهمترین عامل را نداشتن امید به زنده گی آینده در نزد جوانان عنوان کرده و بیان داشت که قاچاقچیان انسان نیز از راه تبلیغات به وسیله رسانه های اجتماعی، «باغهای سرخ و سبز» به جوانان نشان داده و از سوی دیگر، امید به زنده گی نیز نزد جوانان کمرنگ شده و مجبور می شوند برای رسیدن به یک آسوده گی ذهنی، راه خارج را در پیش بگیرند.

آینده بهتر، موضوعی روانی!

داکتر میر اکرم، استاد روانشناسی در دانشگاه کابل در گفتگو با خبرگزاری خاورمیانه می گوید :«امنیت موضوع مهمی در روانشناسی است؛ اما از این مهمتر، «امید و آرزو» است که جوانان را به آینده امیدوار یا ناامید می سازد.»

به گفته وی، در شرایط فعلی در اکثر جوانان و افرادی که به کشورهای خارجی مهاجرت می کنند، امید به زنده گی وجود ندارد و آنها به آینده شان هیچ باوری ندارند که در افغانستان به آرامش برسند.

این روانشناس می افزاید :«تصمیمی که جوانان در حال حاضر می گیرند از روی احساسات است و در حالی که به صورت قاطع نمی دانند آیا به سرمنزل می رسند، اقدام به مهاجرت با شرایط سخت می کنند تا شاید زنده گی آرامی در آینده در کشورهای دیگر داشته باشند.»

داکتر میر اکرم، به آینده افرادی که با امید زنده گی آرام در کشورهای دیگر دست به مهاجرت با تحمل مشقت های فراوان در مسیر رسیدن به کشورهای اروپایی، می گوید که یک سرباز خارجی که برای جنگ به افغانستان می آید، بعد از بازگشت به کشورش به مدت چهار ماه تحت تداوی قرار دارد، پس مهاجری که از شرایط فعلی افغانستان با تحمل آن همه راه های سخت و رسیدن تا سرحد مرگ، وقتی به کشورهای خارجی می رسند، برای مدتی حالت صحت روانی شان تحت کنترول نبوده و کارهایی انجام می دهند که یک انسان عادی انجام نمی دهد.

از سوی دیگر، منبع حالات روانی فعلی در کشور را نیز مناسب برای مردم به ویژه جوانان نمی داند و می گوید که حکومت باید به فکر تغییر شرایط زنده گی مردم و ایجاد حس امید به زنده گی در جوانان باشد تا از روند مهاجرت های غیرقانونی جلوگیری شود.

مرگ و یا رسیدن به زنده گی آسوده؟

جستجو و تلاش برای رسیدن به زندگی انسانی با داشتن امکانات قابل قبول، از جمله مواردی است که ذهنیت بیشتر مهاجرین را به خود معطوف کرده است؛ عاملی که شاید در شرایط فعلی کشور، کیمیایی دست نیافتنی باشد.

رد شدن از مرزهای صعب‌العبور، دست و پا زدن در موجهای خروشان دریا، پرتاب کردن و بیرون پریدن از واگون‌های ریل و موترها در مسیر کوهها و بیابان های وسیع و دورافتاده و خشک، گیرماندن در جنگلات و مبارزه با حیوانات درنده و وحشی و چندین مورد دیگر، از جمله مواردی اند که پناهجویان افغان را در مسیر رسیدن به اروپا تهدید می کند.

عواملی که شاید در برخی مواقع تهدید باشد؛ اما در بیشتر مواقع به ویژه برای زنان و کودکان همراه با مرگ، قتل، قطع عضو و یا معلولیت دایمی همراه است.

مالزیا و اندونزیا برای رسیدن به کشورهای اروپایی به ویژه استرالیا دو گلوگاه مهم برای مهاجران افغانستان است، مهاجران برای رسیدن به این دوکشور باید چندین هزار دالر را به قاچاقبران بی رحم بدهند و تن به تقدیر بسپارند که به مقصد می رسند یا نمی رسند، پولهای زیادی را قاچاقبرانی که تشکیلات مافیایی دارند، از افغانها گرفته اند و آنان را به مقصد نرسانده اند.

در کنار این غارتگری ها مسیر استرالیا و آبهای اطراف آن اکنون به مسیر مرگ برای افغانها تبدیل گردیده و در سال جاری نیز جان دهها مهاجر افغانستان را آبهای اطراف مالزیا، اندونزیا و استرالیا گرفت و با همه مشکلاتی که وجود دارد و شرایط سختی که دولت استرالیا برای پذیرش مهاجران وضع کرده اند، بازهم سیل مهاجرت افغانها به سوی این کشور ادامه دارد وطی این سال ها صدها میلیون دالر در این راه خرج کرده اند.

سید انور در مورد این اینکه شاید برای فرزندش مشکلات سختی در راه به وجود بیاید؛ تنها سرش را پایین انداخته و گفت «توکل به خدا».

به گفته وی، مرگ دست خداست؛ اما مرگ در حملات انتحاری و یا انفجاری در کشور، سخت تر است و احتمال آن نظر به وقایعی که در مهاجرت ها رخ می دهد، کمتر است.

اما هستند افرادی که بیست روز را در دریا سپری کرده و یا قایق و کشتی آنها با سانحه مواجه شده و مسیر طولانی را در آب بوده اند و در این بین، شماری نیز به حالت بیهوش به ساحل رسیده اند.

اسلام الدین جرأت، سخنگوی وزارت مهاجرین در این رابطه می گوید :«بسیاری از مهاجرین، در راه با مشکلات زیادی مواجه هستند و شماری از آنها نیز کشته می شوند و یا توسط پولیس بازداشت شده و در بسیاری از کشورها مسایل حقوق بشری آنها نیز رعایت نشده و یا هم از سوی قاچاقبران مورد سوءاستفاده قرار می گیرند.»

در این هفته های اخیر، گزارش های تلخی از کشته و یا گرفتار شدن شمار زیادی از مهاجرین افغانستان و دیگر کشورها از جمله یمن و سوریه بودیم که در تازه ترین مورد، عکس کودک سوری که در دریا کشته شده بود، سر و صداهای زیادی به پا کرد.

راهکار و کارکردها

در شرایط فعلی، وظیفه حکومت است تا شرایط نسبی برای جوانان و مردم کشور را فراهم کند تا آنها به آینده خود امید داشته و با امیدی به زنده گی، در کشور باشند.

اسلام الدین جرأت می گوید که وزارت مهاجرین برنامه های تبلیغاتی گوناگونی را روی دست دارد تا با نشر آن از طریق رسانه های جمعی، به شهروندان افغانستان متذکر شود که مهاجرت های غیر قانونی، پیامدهای ناخوشایندی دارد و آنها هیچ وقت در کشورهای دیگر به عنوان پناهنده به حساب نمی روند.

وی خاطرنشان ساخت که به شهروندان گفته شده است که همان مبلغی که برای قاچاق می دهند را در داخل کشور سرمایه گذاری کنند تا هم شرایط کار برای خودشان فراهم شود، هم برای دیگران.

به باور منبع، جوانان نیاز دارند تا در کشوری که پرورش یافته اند، زنده گی کنند و کار داشته باشند و اگر به دلایل ناامنی تمام اتباع از کشور بروند، گزینه خوبی نیست و جنبه های اخلاقی خوبی هم ندارد.

اما جرأت با اشاره به ناامنی میگوید :«مهاجرین در کشورهای خارجی هم شرایط خوبی ندارند و آنجا هم مشکلاتی را باید تحمل کنند که ممکن است از مشکلات داخلی کشور بدتر باشد.»

وی بازهم تاکید کرد که تلاش حکومت افغانستان این بوده که مردم را از شرایط مهاجرت آگاه بسازد؛ اما اینکه مردم به دنبال شوق به آینده بهتر هستند، «مهاجرت و سفر به کشورهای خارجی حق قانونی آنها است.»

سخنگوی وزارت مهاجرین اظهار داشت که آنها با کشورهای مهاجر پذیر دنیا مذاکراتی کرده اند و از آنها خواسته شده تا در زمینه مهاجرین افغانستان، مسایل حقوق بشری را در نظر بگیرند.

مهاجران افغان به طور میانگین دارای بیشترین طول مدت عنوان پناهنده در جهان هستند. این نکته را آنتونیو گوترش، رئیس کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد ماه گذشته هنگام بازدید از اردوگاه پناهندگان افغان در پاکستان اعلام کرد.

آقای گوترش گفت برخی از پناهندگان افغان در پاکستان از سی سال پیش تاکنون چندین بار اقامت خود به عنوان پناهنده را تمدید کرده‌اند. در ایران نیز وضع پناهندگان افغان از این حیث بهتر از پاکستان نیست.

با این حال، مردم افغانستان اگر در داخل کشور باشند، از ترس انتحاری، انفجاری و اختطاف زنده گی آسوده ندارند و از سوی دیگر با ورود به کشورهای خارجی نیز به عنوان پناهنده پذیرفته نشده و باید مدتی را در کمپ های مهاجرین سپری کنند که خود مشکلات و مشقت های خود را دارد، در حالی که خطرات مرگ در راه رسیدن به «زنده گی آرام» نیز آنها را تهدید کرده و از ناحیه نیز آرامش ندارند.

افرادی که در اردوگاه به سر می‌برند؛ با مشکلات زیادی از جمله کمبود غذا مواجه هستند. بعضی از خانواده‌ها به همراه کودکان خود، شب را در پارکها صبح می‌کنند.