دانشجویان غیابی در تحصیلات عالی خصوصی افغانستان
بعد از سقوط نظام طالبانی و آمدن حکومت منتخب مردمی در کشور، نهادهای گوناگون تحصیلی در مقاطع لیسانس و ماستری شروع به فعالیت کردند.
آغاز بهکار دانشگاهها و موسسات تحصیلات عالی خصوصی در کنار مراکز دولتی، زمینه خوب تحصیلی را برای جوانان کشور فراهم ساخته و تا اندازه زیادی نیازمندیهای آکادمیک آنان را مرفوع کرد.
شمار زیادی از جوانان که از دانشگاههای دولتی باز میمانند، به این مراکز رجوع کرده و رشتههای مورد علاقهشان را میخوانند که این موضوع باعث افزایش نیروی تحصیل کرده و متخصص در کشور شده است.
ولی این تمام ماجرا نیست، شواهد زیادی وجود دارد که برخی از این دانشگاهها و موسسات تحصیلات عالی خصوصی با گرفتن پول از کارمندان بلندپایه دولتی، فرماندههان نظامی، موسسات خارجی و برخی نهادهای دیگر، برای آنان سند تحصیلی صادر میکنند.
از آن جایی که شمار این موسسات در حال افزایش است و سطح درآمدها نیز پایین، آنان تلاش دارند تا از این طریق بخشی از هزینههایشان را جبران کنند.
این موضوع از یک سو خلاء علمی ـ تخصصی را به وجود میآورد و از جانب دیگر باعث بیاعتبارشدن نهادهای تحصیلات عالی خصوصی و حق تلفی دانشجویانی که چهار سالشان را صرف فراگرفتن دانش تخصصی در دانشگاهها میکنند، میشود.
مسوول یکی از موسسات تحصیلات عالی خصوصی که از افشای هویتش خودداری کرد، درباره دانشجویانی که بدون حاضرشدن در صنف، مدرک تحصیلی در بدل پرداخت پول دریافت میکنند، به خاورمیانه گفت که نهادهای تحصیلات عالی خصوصیای وجود دارد که چنین امکانی را فراهم ساختهاند.
وی از وزارت تحصیلات عالی خواست که در این زمینه اقدام جدی کند و جلو چنین حرکتها را بگیرد، آگاهیدهی دقیق صورت بگیرد تا به دیگر نهادهای معتبر خصوصی لطمه وارد نشود.
یکی دیگر از این مسوولان که نخواست نامش فاش شود، در پیوند به دانشجویان غیابی گفت که ممکن چنین مواردی وجود داشته باشد، ولی به آن اندازه نیست که تمام نهادهای تحصیلات عالی خصوصی را زیر سوال ببرد.
وی افزود هرچند سندی در این زمینه وجود ندارد؛ اما بعضی گزارشها وجود دارد که چنین اقداماتی صورت میگیرد.
یکی از اساتید دانشگاه خصوصی که از گرفتن نامش خودداری کرد، به خاورمیانه گفت :«در خانواده بزرگ و شریف تحصیلات عالی افغانستان هستند نهادهایی که با زیر پا کردن قوانین و مقررات تحصیلی، دست به چنین اقدامی میزنند و ما این موضوع را رد نمیکنیم.»
وی افزود که بسیاری از موسسات تحصیلات عالی بدون طی مراحل قانونی و داشتن معیارهای لازم به دانشگاه ارتقاء پیدا کرده و این به معنی نقض قوانین است.
این استاد اظهار داشت که بخش عمدهای از نهادهای تحصیلات عالی خصوصی کشور از این رفتارهای نابخردانه مبرا هستند؛ اما به صورت حتم نهادهایی است که ضوابط علمی را رعایت نمیکنند و بیشتر به دنبال تجارت هستند.
وی اضافه کرد که بسیاری از افراد بانفوذ بدون حضور در صنف درسی و امتحان، مدرک تحصیلی دریافت کردهاند.
گلاب شاه امانی، رئیس اجرایی اتحادیه دانشگاههای خصوصی افغانستان در پیوند با دانشجویان غیابی در برخی نهادهای تحصیلات عالی خصوصی به خبرگزاری خاورمیانه گفت که این مشکل در تمام دنیا وجود داشته و افغانستان نیز از موضوع مبرا نیست و امکان این کار وجود دارد.
وی افزود، دانشجویان غیرحضوری که معیارهای تحصیلی را رعایت نمیکنند و اکثرا مقامات بلند پایه دولتی، وزیران، نمایندهگان شورای ملی، فرماندههان پولیس، رئیسان ادارات دولتی، والیها و امثال آنان هستند، وجود دارند که نظم آکادمیک را مراعات نمیکنند.
امانی درباره دانشجویانی که در طول چهار سال تحصیلی حاضر نبوده؛ اما بعد از ختم دوره تحصیلی با پرداخت پول مدرک تحصیلی دریافت میکنند گفت :«ما نمیتوانیم این موضوع را به طور صد در صد رد یا تائید کنیم. ممکن چنین مواردی وجود داشته باشد.»
در عین حال، فیصل امین، سخنگوی وزارت تحصیلات عالی در گفتگوی ویژه با خبرگزاری خاورمیانه گفت که این وزارت بررسیهای خود را در مورد دانشجویان غیابی آغاز کرده و اگر چنین مواردی وجود داشته باشد، هم دانشجویان و هم موسسات تحصیلات عالی که به چنین اقدامی دست زده باشند، به مراجع عدلی و قضایی معرفی خواهند شد.
وی افزود که چنین مواردی در تمام موسسات تحصیلات عالی و دانشگاههای خصوصی وجود ندارد؛ اما متاسفانه در برخی مراکز تحصیلی خصوصی اینگونه اقدامات جریان دارد.
سخنگوی وزارت تحصیلات عالی اظهار داشت، موسساتی که دست به چنین اقدامی میزنند، دیدشان مادی است و آنان این کار را یک تجارت فکر میکنند.
امین گفت که نظارت جدی، دقیق و دوامدار وزارت تحصیلات عالی جریان دارد و با نهادهایی که تخلف کرده باشند برخورد قاطع صورت میگیرد.
هرچند اتحادیه دانشگاههای خصوصی و وزارت تحصیلات عالی کشور از برخورد جدی با نهادهای تحصیلی خصوصی که دانشجویان غیابی دارند سخن میگویند؛ اما در حال حاضر افراد زیادی هستند که مشغول خواندن غیابی در بدل پرداخت مبالغ هنگفت پول در برخی نهادهای تحصیلی خصوصی هستند و هیچگونه اقدامی در این زمینه انجام نشده است.
در این بین، این افراد هم کارهای دولتی داشته و شماری از پستها را تصرف کردهاند و هم اینکه بعد از کسب مدرک با معاش بالاتر در همان اداره مصروف به کار میشوند؛ اما جوانانی که با تحمل تمام مشکلات چهار سال درس میخوانند بعد از فراغت، بیکار بوده و یا هم اقدام به ترک کشور میکنند.
سید مهدی علوینژاد