بانی فساد، چطور با فساد مبارزه می کند

افغانستان بعد از سقوط شورشیان طالب، چهار حکومت دیگر را تجربه کرد که هر کدام از آنها مشکلات و معضلات پیچیده ای داشتند.

حکومت انتقالی، موقت، ریاست جمهوری حامد کرزی و وحدت ملی چهار تجربه حکومتداری افغانستان و مردم آن در طول ۱۵ سال تجربه کرده اند.

از ابتدای این حکومت ها، مقدار زیادی پول به کشور سرازیر شد که اگر مدیریت لازم، مناسب و کارا می بود، تمام مشکلات حل شده و یا هم به صورت بنیادی از بین می رفت؛ اما عاملی مهم مانع این کار شد؛ این عامل فساد بود.

در کشوری مانند افغانستان که بخش عمده مقام های عالی رتبه آن افرادی بودند که تابعیت دوگانه داشته و فامیلشان در کشور دومی شان بود، پول ها و بودجه ها به جاهایی اختصاص می یافت که مقام عالی رتبه از همان کشور دونر حمایت می کرد.

سقوط شورشیان طالب بهانه ای شده بود برای حضور کشورهای خارجی در افغانستان و نقش برجسته آنها در پروژه ها و برنامه های زیربنایی و اقتصادی با منافع بالا.

کشورهای خارجی هرکدام پول و بودجه برای پروژه ها را در بخش ها و پروژه های مصرف می کردند که مقام عالی رتبه آن تمایل زیادی به آنها داشت و از نحوه مصرف پول نیز هیچ ارزیابی دقیق نمی شد.

این عوامل و سرازیر شدن مبالغ زیاد به کشور، زمینه برای فساد را فراهم تر ساخت در حالی که حکومت و نهادهای رسیده گی کننده یا از مدیریت لازم برخوردار نبودند و یا هم درگیر فساد ناخوانده شده بودند.

فساد در افغانستان عوامل و زمینه های گوناگونی دارد که از آن جمله میتوان به عدم حاکمیت قانون، بالا بودن گراف فقر، ادارات موازی با حکومت، پر رنگ بودن روابط بر ضوابط، تعیین امتیاز و معاش های نابرابر برای کارمندان دولتی و غیردولتی و حضور خارجی ها و عملکرد آنها اشاره کرد.

اما در این بین و با توجه به آنچه در مقدمه گفته شد، خارجی ها حضور پررنگی در پروژ ها و نحوه مصرف آنها داشتند به این عبارت می توان گفت که یکی از عوامل مهم و اساسی در گسترش فساد در کشور، خارجی های ملکی و نظامی است.

در همین جا گفته شود که حامد کرزی، رئیس جمهور پیشین کشور نیز در اواخر حکومتش اعتراف کرد که خارجی ها در گسترش فساد در افغانستان مقصر هستند.

نقش خارجی ها به ویژه بریتانیا در گسترش فساد در افغانستان در دو بُعد حایز اهمیت است، اینکه خارجی ها یا خود به صورت مستقیم در فساد دست داشتند و یا اینکه افراد و نهادهای فاسد را حمایت می کردند و هیچ گاه از این حمایت دست بردار نبودند.

اینکه چرا خارجی در رشد فساد در کشور دست داشتند باید گفت که پس از ورود خارجی ها به افغانستان، فساد اداری گراف رو به رشدی را طی کرد و به تدریج فضای جامعه را آلوده ساخت و به تعبیر دیگر، فساد اداری به یک فرهنگ در کشور، تبدیل شد.

فرهنگ ساخته شده فساد از سوی خارجی ها به اندازه ای در ادارات گسترش یافت که کارمندان دولتی خواسته یا نخواسته گرفتار این پدیده شوم شدند و بدون این روند، ممکن است وظیفه خود را از دست رفته ببینند.

در کنار آن، کشورهای غربی به ویژه امریکا و انگلستان به صورت بی شرمانه ای از همان ابتدا سیاست های دوگانه را پیش گرفته و دست بردار نیز نبودند، آنها زمانی که اداره های دولتی و خصوصی را به فساد آغشته کردند، برای جلب نظر جامعه جهانی و پیش بردن برنامه های دیگرشان، از موجودیت فساد در افغانستان به شدت انتقاد کردند.

امریکا و انگلستان به ظاهر، سخن از مبارزه با فساد اداری می زدند و نشان می دادند که با این پدیده شوم در حال مبارزه هستند؛ اما از سوی دیگر با استفاده از نفوذ و پولشان، فساد را ریشه ای تر می ساختند.

اگر این دو کشور در ریشه ای ساختن فساد در کشور دخیل نبودند؛ چرا بعد از هر اقدام عملی برای مبارزه با این پدیده، عاملین اصلی و بزرگ فساد به انگلستان فرار می کردند و در قبال واگذاری آنها هیچ اقدامی از سوی آنها به ویژه انگلستان نمی شد؟

نمونه این روند، فرار صدیق چکری، وزیر پیشین حج و اوقات و رئیس د آریانا افغان هوایی شرکت به انگلستان و امریکا است که حالا به راحتی و بدون کدام مشکل در حال زنده گی هستند و با درخواست مکرر نهادهای عدلی و قضایی، این دو تن همچنان آزادنه زنده گی می کنند.

در حالی که امروز (۲۳ثور) کنفرانس بین المللی مبارزه با فساد در شهر لندن برگزار می شود که رهبران کشورهای مختلف از جمله رئیس جمهور غنی در آن اشتراک دارند؛ دو روز پیش از این کنفرانس، دیوید کامرون، نخست وزیر انگلستان به ملکه الیزابت گفته بود که افغانستان از جمله کشورهایی است که به صورت شفگت انگیزی فاسد است.

حال این سوال مطرح می شود که اگر واقعا غربی ها به ویژه انگلستان در امر مبارزه با فساد اداری در افغانستان، صادق هستند پس چرا کشورهایشان مکانی مطمئن برای زنده گی افراد فاسد انتخاب می شود؟

با تمام این گفته ها، امریکا و انگلستان به عنوان بانیان فساد در افغانستان و به دنبال سیاست های دوگانه شان، از حکومتی که تهداب آن را خودشان با فساد گذاشتند، انتظار مبارزه جدی با فساد را دارند.

رهبران این کشورها که خودشان به خوبی از عملکرد خود در افغانستان آگاه هستند، در حال بزرگ جلوه دادن فساد در کشور هستند و بالای رهبران کشور نیز فشار وارد می کنند که باید با این پدیده (ساخته خودشان) مبارزه جدی نمایند.

اگر فساد خارجی در کشور نمی بود می بایست بعد از سرازیر شدن میلیاردها دالر، مسیر ترقی و پیشرفت در افغانستان فراهم می شد؛ اما این پول که به عنوان کمک به کشور وارد شد، در رشد فساد و پر کردن جیب افراد و اشخاصی شد که به زنده گی در کشور دومشان (تابعیت دوم) بیشتر فکر می کردند تا مشکلات مردم.

در پایان باید گفت که این سخن هیچگاه به معنای آن نیست که افراد صالح و پاک در ادارات دولتی حاضر نیستند؛ اما متاسفانه شمار آنها کم بوده و یا هم قدرت لازم برای حل مشکلات را ندارند.

با این حال باید دید که واکنش محمد اشرف غنی، رئیس جمهور اسلامی افغانستان در کنفرانس امروزی مبارزه با فساد اداری به میزبانی انگلستان (یکی از بانیان فساد در کشور) چه خواهد بود؟