نوروز در افغانستان؛ رویای همیشگی صلح!!

یا مقلب القلوب و الابصار

یا مدبر اللیل و النهار

یا محول الاحول و الاحوال

حول حالنا الی احسن الحال

آمد بهار جان فزا، با بوی ها، با رنگ ها

با گریه ها، با خنده ها، با صلح ها با جنگ ها

یکی از سنت‌ها و عنعنات قدیمی و زیبای مردم کشورمان، تجلیل از اولین روز سال یا نوروز است که هر ساله انجام می‌شود.

مردم افغانستان از این روز به عنوان گذر از فصل سرما و آغاز روزهای بهاری، تقدیر و تجلیل می‌کنند.

قبل از نوروز مردم به خانه‌تکانی مشغول می‌شوند و این آئین به نوعی در تمام ولایات کشور دیده می‌شود که قبل از سال جدید، همه‌ بخاری‌ها را جمع کرده، فرش‌ها را می‌شویند و گردغبار یک ساله را از خانه به بیرون هدایت می‌کنند، اما در این میان، خانه‌تکانی روحی یکی از مهم‌ترین کارهاست، زیرا کدورت‌ها و رنجش‌ها در خانه‌تکانی روحی نوروز، رنگ می‌بازند و در بدل آن، صحبت و دوستی بر دل‌ها می‌نشیند. از سوی دیگر، دید و بازدیدهای نوروزی در کنار دیگر عوامل، به تغییر، تبدیل و دگرگونی‌های روحی، حرارت بیش‌تری می‌بخشد؛ اما امسال، “کرونا” بسیاری از دید و بازدیدها را تحت تاثیر قرار داده است.

رسومات و عنعنات:

هر جایی و هر کشوری دارای رسومات و عنعنات خاص خود هستند و این عنعنات در نوروز نیز متفاوت است.

مردم ایران، برای تجلیل از جشن نوروز، مکاتب و مراکز تحصیلی به مدت ۱۳ روز رخصت بوده و در ابتدای سال، دسترخوانی پهن می‌کنند که در آن هفت میوه و شیرینی را می‌گذارند که در ابتدای نام‌شان حرف «س» موجود باشد و از آن به عنوان «هفت سین» یاد می‌کنند.

اما در افغانستان، سنت‌ها رنگ و بوی دیگری دارند، به عنوان مثال در شب آخر سال و برای پیشواز از سال نو، اکثر خانواده‌ها سبزی و مرغ می‌پزند تا سالی سبز و پر برکت داشته باشند و یا این‌که میله سمنک دارند که بعد از پختن آن، گردهم آمده و با خوردن آن، به جشن و تفریح می‌پردازند.

هم چنین تخم‌مرغ جنگی نیز از دیگر عنعناتی است که بیشتر بین جوانان رواج دارد و آنها با خریدن تخم مرغ جوشانده، با دیگر حریفان خود به رقابت می پردازند.

اما شاید مهم‌ترین رسم و رواج در تجلیل از نوروز که در اولین لحظات سال جدید انجام می‌شود، برگزاری دعا و نیایش و آرزوی سالی پربار و مملو از صلح است که این رسم در اکثر کشورها به خصوص کشورهای فارسی زبان افغانستان، تاجیکستان و ایران بیشتر مرسوم می‌باشد که دعای ابتدای این مقوله، معروف‌ترین دعای سال نو است.

تهیه غذایی به عنوان هفت میوه نیز از رسومات کشور به حساب می‌آید که متشکل از هفت نوع میوه خشک است که چند روز قبل از سال نو داخل ظرفی گذاشته می‌شود تا خوب با یک دیگر حل شوند.

بر افراشتن «جهنده»:

یکی از سنت‌ها و عنعنات قدیمی بسیار با شکوه و مذهبی در کشورمان، بر افراشتن جهنده حضرت علی(ع) است که بیش‌تر در ولایات کابل و بلخ انجام می‌شود. بر افراشتن جهنده به خصوص در مزار با شور و شوق بسیاری برگزار می‌گردد و مردم جهت حضور یافتن در این مراسم معنوی، از چند روز قبل، خود را به بلخ و مرکز آن شهر مزار شریف می‌رسانند تا در این روز، دعاها نموده و آرزوی سال خوبی داشته باشند.

از خصوصیات جهنده سخی می‌توان به نحوه بلند شدن آن اشاره کرد، به گونه‌ای که بر اساس اعتقادات مردم، اگر جهنده به آسانی بر افراشته شود، سالی خوب در انتظار افغانستان خواهد بود و بر عکس، اگر به سختی بلند شود، سالی دشوار بوده و مشکلاتی پیش روی مردم افغانستان خواهد بود.

نکته جالب توجه در بر افراشتن جهنده سخی، فریاد «علی علی» گفتن مردم و چک زدن آنان است که فضای روضه مبارک سخی را نورانی تر و معنوی تر می سازد.

در کابل نیز به مانند مراسم مزارشریف، در منطقه ای به نام کارته سخی و زیارتی که به نام حضرت علی (ع) مسمی است، مراسم بلند کردن جهنده سخی برگزار می‌شود و بازار ماهی‌فروشان، جلبی پزان، خوراکی و شیرینی فروشان در این روز بسیار داغ است و صدای ساز و آواز، از هر کوی و برزنی به گوش می‌آید.

اما نباید فراموش کرد که در این روز، جوانان نامزد شده با خریداری مقدار زیاد ماهی و جلبی و هم چنین لباس‌های تازه و جدید، به دیدن نامزدان خود می‌روند و روز را در همان جا و با فامیل خسر خود، سپری می کنند.

اما امسال مراسم جهنده بالا بخاطر جلوگیری از شیوع ویروس کرونا در مزارشریف و کابل لغو شد و یکی از بهترین مراسم برگزار نشد.

جشن گل سرخ:

روئیدن گل‌های سرخ در دشت ها، دیوارها و بام خانه های شهر مزارشریف و برخی دیگر از مناطق شمالی کشور، بر جلوه نوروز، جلا و لطافت روح افزای بیش‌تری می‌بخشد.

گل‌های سرخ باعث می‌شوند تا جشن نوروز و میله معروف آن یعنی میله گل سرخ، با همان فر و شکوه گذشته برگزار گردد و مزارشریف را به دیگی از گل‌های سرخ تبدیل کند. به همین منظور و برای دیدن این منظره ، مردم افغانستان از سراسر این سرزمین، بار سفر بسته و راهی مزارشریف می‌شوند.

روز دهقان:

نوروز همانند سر آغاز فصل بهار، با زنده‌گی بیش از نیمی مردم افغانستان پیوند داشته و بخش بزرگی از مردم که دهقان هستند، از آمدن بهار و نوروز به گرمی استقبال می‌کنند و به این وسیله،‌ صفحه جدیدی از کار و فعالیت را آغاز می نمایند.

به همین منظور، اولین روز سال جدید هجری شمسی، به عنوان روز دهقان و تجلیل از کشاورزان در نظر گرفته شده و طی مراسم با شکوهی از آن تجلیل می شود.

در این روز تعداد زیادی نهال از سوی شهریان در نقاط مختلف کشور غرص می شود تا به سرسبزی شهر کمک کنند.

اما با تمام این تفاسیر، نوروز برای بسیاری از مردم، هیچ تفاوتی با دیگر روزها ندارد، چون زنده‌گی امروز و فردای آنها با همان شکم گرسنه و بدون هیچ لباس نوی، سپری می‌شود و شاید آنها تاکنون، نوروز را درک نکرده باشند.

در عین حال برای این مردم، هر روزی که لقمه نانی برای‌شان داشته باشند، نوروز خواهد بود و هر زمانی که لباس‌شان عوض شود، روزشان نیز تغییر می‌کند.

با توجه به مشکلات عمده در سال گذشته، مردم بیشتر در انتظار آمدن صلح هستند و انتظار دارند تا کشوری با دو رئیس‌جمهور بتواند شاهد صلحی دائمی باشند.

امید که دولت افغانستان بتواند نوروز جدیدی را برای مردم کشور رقم زده و به دنبال برنامه‌های عام المنفعه باشد تا جشن نوروز با روز نو برای مردم همراه باشد.