اصلاحات اردوغان و چشم انداز آینده -

خبرگزاری خاورمیانه / میز تحولات منطقه – ترکیه

مهدی عارفی – ماستر روابط بین الملل ( استاد دانشگاه )

جوامع انسانی از گروههای فکری مختلفی تشکیل شده است و در میان تمام گروههای موجود، دو گروه عمده عبارتند از «سنت گرایان» و «نوگرایان» که هرکدام با تعابیر دیگری نیز یاد می شوند که الزامی به طرح آنها نیست.

فرض را بر این میگذاریم که افراد علاقمند به سیاست و دستیابی به حکومت نیز دارای همین تقسیم بندی کلی باشد. کافی است که یکی از این دو دسته پس از دستیابی به حکومت و قدرت سیاسی، اهداف، اصول و آرمانهای خود را با شتاب، افراط و عدم زمینه مند نمودن با شرایط خاص جامعه پیگیری نمایند. به دلیل آنکه جامعه از دو گروه کلی نامبرده تشکیل شده است لذا گروه رقیب در صدد برخواهد آمد که برای از دست ندادن موقعیت خود (و گاهی اوقات به تعبیر خودشان «بر باد نرفتن جامعه و کشور») تمام تلاش خود را برای دستیابی به حکومت و قدرت سیاسی انجام خواهد داد و در صورتی که به قدرت دست یابند یکی از مهمترین و نخستین اقدامات آن خواهد بود که اقدامات گروه قبلی را لغو نموده و باطل اعلام کرده و امیال و خواسته های خود را بر جامعه تحمیل نماید.

نمونه های تاریخی این حالت در کشور ما و همسایه های ما فراوانند. افراط شاه امان الله در اصلاحات متجددانه خویش، سقوط حکومت وی و بر آمدن حبیب الله کلکانی و افراط او را به دنبال داشت که تمام اصلاحات و از جمله قانون اساسی امان الله را لغو نمود. افراط خاتمی و همکارانش در ایران، باعث بر سر کار آمدن افراطی دیگری از طیف مخالف و مقابل به نام احمدی نژاد شد.

گذشته از مقدمه بالا چندی است اخباری از اقدامات «اصلاحی» اردوغان به گوش می رسد. تا کنون که به نظر می رسد خواستها و امیال خود را به تدریج پیش برده اند. از جمله:

اصلاح قانون اساسی

محدود نمودن اختیارات اردو

محاکمه سران نظامی اردو که در کودتاهای این کشور نقش داشته اند

آزادی حجاب (اختیاری بودن حجاب)

تغییر در قانون احزاب و امکان فعالیت گسترده تر احزاب

و …

در کل اردوغان و همکارانش تلاش نموده اند آهسته، تدریجی و ملایم خواستهای اسلام گرایانه خود را بر جامعه خو گرفته با سکولار ترکیه تطبیق نمایند که در کنکاش علت آن به نظر می رسد اردوغان و همکارانش در عرصه داخلی با توجه به درک این مسئله که جامعه ترکیه که دهه هاست با سکولاریسم خو گرفته اند، نمیتوان یک شبه افکار اسلام گرایانه خویش را تطبیق نمایند و این عمق واقع بینی و درک شرایط از سوی آنها را می رساند.

در عرصه خارجی اما ترکیه و داود اغلو بر اساس دکترین «تنش صفر با همسایگان» تلاش داشت که به قدرت اول منطقه خاور تبدیل شود. اما وزش بادهای گاه ملایم و گاه سهمگین بهار عربی باعث شد که اعتدال میان سیاست داخلی و سیاست خارجی ترکیه بر هم خورده و در حالیکه شاهد اصلاحات تدریجی و حساب شده در داخل هستیم، در عرصه خارج اما شاهد شتاب و عدم واقع بینی از سوی ترکیه هستیم.

ترکیه، اردوغان و همکارانش در هیئت دولت در صورتی که اقدامات ذیل را انجام دهند ؛ شاهد افول حکومت خویش و برآمدن جریان افراطی در مقابل «افراط های احتمالی» خود نخواهند بود :

1. اقدامات اصلاحی خود را در داخل همچنان حساب شده، تدریجی و واقع بینانه پیش برند

2. اقدام به ایجاد تعادل میان سیاست داخلی و خارجی خویش نمایند

3. از تحریک گروههای رقیب خود خودداری ورزند