استفاده از مذهب در تبلیغات کالا در کشور -

اختصاصی خبرگزاری خاورمیانه – میز فرهنگ / تبلیغات و فرهنگ اسلامی

گویا اکت مذهبی کردن باعث سودآوری بیشتر می شود – مثلا شرکت مخابراتی که در کابل از برنامه ی موسیقی با کارکتران زننده پشتیبانی مالی ( اسپانسر ) میکند از فلان برنامه ی قرآنی برای سود آوری بیشتر نیز حمایت می کند !! در افغانستان باید قانون مدونی برای تبلیغات اصولی و استندرد ایجاد گردد که یکی از اهداف عمده ی آن حفظ ” شان و جایگاه فرهنگ اسلامی ” باشد .

اکثر کشورهای اسلامی قوانینی خاص برای محدود کردن استفاده از مذهب در تبلیغات دارند. قوانینی که تلاش می کند تا ساحت دین را از منطق مروج تبادله ی کالا در نظام های اقتصادی صیانت کنند.

در بهبوهه کارو زار انتخابات گذشته ی پاکستان، کمیسیون انتخابات این کشوربرای جلوگیری از سوء استفاده از مذهب و کوتاه کردن دست افراطیون برای تحریک افکار عامه بوسیله ی استفاده ابزاری از مذهب،هرنوع تبلیغ مذهبی در کمپاین های انتخاباتی را ممنوع اعلام کرد. این ممنوعیت شامل تبلیغ توجیه مذهبی برای برتری کاندیدان نیز می شد.

خیلی زود شماری از محافل بنیادگرای مذهبی پاکستان از جمله حزب جمعیت علمای اسلام(یکی از دو حزب برتر اسلامگرا) به این تصمیم کمیسیون انتخابات پاکستان اعتراض کردند. طبق اعلام کمیسیون انتخابات پاکستان کاندیداهایی که به نام دین، فرقه یا جنسیت اقدام به تشکیل ستاد انتخاباتی می نمودند از حضور انتخابات محروم می شدند. در پاکستان هم مانند افغانستان ریشه ی اختلاف در این مورد برمیگردد به تناقض های قانون اساسی. اما در افغانستان انرژی های منفی ای را که این تناقض در اصل قانون ایجاد می کند جهنم دیگری پدید آورده است. اینجا و به تدریج استفاده ابزاری و تبلیغاتی از مذهب به پدیده ای عادی و حتمی مبدل شده است.

آنچنان که گاه گمان می رود وسیله ی اصلی به جیب زدن مفاد فراوان در تجارت و بازار این کشور فقط و فقط مذهب می تواند باشد. کمپنی های مخابراتی در این مورد دست باز دارند. خصوصن در مواقع و مناسبت های خاص مانند ماه رمضان،اعیاد و غیره، بسته های تبلیغی عجیب و غریب و گاه شرم آوری را تهیه می کنند که در آن مذهب وسیله ی تبلیغ کالایشان شده است.این کمپنی های چند ملیتی اکثرا بوسیله ی شرکایی از کشور های مختلف اداره می شود و همیشه (خصوصن در حوزه مخابرات) رد پای یک شریک عرب نیز به خوبی حس می شود. یک شرکت مخابراتی اخیرا و در یک پیشکش جدید،شمارا در بدل 2 افغانی در شبانه روز به مکه وصل کرده و شمارا شنونده ی قراءت قرآن به طور مستقیم از قبله ی مسلمانان می نماید.در حالی که در پیشکشی مشابه شنیدن یک دقیقه آهنگ از همین شبکه ، ده افغانی هزینه دارد.

واستفاده از مذهب در تبلیغات در افغانستان فقط در این خلاصه نمی شود. سطح شهرها مملو از بیلبورد های تبلیغات کالاهای تجارتی و وارداتی ست که اکثرا برای جلب توجه خریداران، در مواقع خاص از عناصر و نشانه های مذهبی برای تبلیغ کالایشان استفاده می کنند.رستوانتی که گویا برای خارجی ها مشروب هم سرو می کند، در ماه رمضان با این کلمات خودرا تبلیغ می کند: ” رمضان مبارک! با ما افطار کنید!”

همین اکنون سطح شهر های افغانستان و به خصوص کابل مملو از تابلوهای تبلیغاتی می باشد که در آن مذهب وسیله ی تبلیغات کالا قرار گرفته است. شمار زیادی از آژانس های مسافرتی در غرب کابل از نام بزرگان مذهب اهل تشیع برای جلب توجه مشتریان استفاده می کنند، شماری از این هم فراتر رفته و در تابلوها و تبلیغات شان تمثال های منتصب به این بزرگان را استفاده کرده و حتا گاه تابلوهایشان را مشابه با پرده های عزاداری عاشورا طراحی می کنند. شماری از دانشگاه ها،مکاتب،کورس های آموزشی، نهاد ها و… از راه استفاده ی ابزاری از دین مشتریان بیشتر جلب می کنند در صورتی که نسبت واقعی خدمات،کالا و محصول شان با دین خیلی ناچیز است.اما نقطه ی عطف این استفاده ابزرای از دین در رسانه ها نمود می یابد. رسانه ها (چه آنها که باالذات هویت دینی دارند وخود را رسانه ارزشی و دینی و ارزشی می نامند و چه آنها که رسانه های تفریحی و معلوماتی هستند) به شیوه های مختلف نشرات شبانه روزی شان را با ملغمه ای از سرگرمی و مذهب ارایه می کنند. این به هیچوجه به معنی نشر برنامه های مفید مذهبی نیست.

اینجا به صراحت از دین استفاده ی ابزاری صورت می گیرد. پیام های مذهبی، احادیث و حتا اذان و قراءت قرآن و برنامه های مناسبتی دینی چه به صورت آشکار( در تلویزیون های تفریحی و سرگرمی) و چه به صورت پنهان( در تلویزیون های دینمدار و ارزشی) تمویل کننده دارند و در حقیقت در خدمت تبلیغ کالاهای شرکت ها هستند. در سایر مناطق نیز وضعیت چنین است. سخن اینجاست که این نوع استفاده ی ابزاری از مذهب در امر تبلیغ کالا یا خدمات به شدت از دین چهره ای ارتجاعی و منعطف در برابر میل سودجویی افراد و کمپانی ها جلوه می دهد.

بخشی از این تناقض همانطور که در بالا نیز ذکر شد برمی گردد به تناقضات آشکاری که در متن قانون اساسی کشور وجود دارد اما بخش عمده ی مسوولیت این نوع استفاده از مذهب به عهده ی ارگان هایی ست که مسوولیت مستقیم در امر کنترل و ساماندهی تبلیغات دارند. آنچه مشخص است این است که مسوولان کمترین توجهی به این وجه تبلیغات ندارند، شهرداری ها به عنوان مسوول تبلیغات شهری فقط به مسایلی کلی در بررسی محتوای تبلیغات توجه می کنند. وزارت اطلاعات و فرهنگ نیز گویا هیچ بخش مربوطه ای برای بررسی این مسله ندارد و هم این امر(استفاده ابزاری از مذهب در تبلیغات) را عادی می پندارد.

حالا با نزدیک شدن به زمان انتخابات ریاست جمهوری و شوراهای ولایتی به خاطر بیاوریم که چه استفاده های ناروایی از مذهب در انتخابات های گذشته صورت نگرفت؟ آیا بازهم مسوولین به این مسله توجه نکرده و دروازه هرنوع سوء استفاده از مذهب برای تبلیغ را بازخواهند گذاشت؟