واکاوی سیاست خارجی ایران در دولت روحانی

مرضیه سخاوتی / کارشناس روابط بین الملل – همکار خبرگزاری خاورمیانه

 

سیاست خارجی در ایران بر اساس یک چرخه گفتمانی صورت گرفته است . اگر از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی  تاکنون درنظر بگیریم هر دوره ریاست جمهوری این چرخه وجود داشته است . رویکرد سیاست خارجی یا با  نگاه آرمانگرایانه بوده یا واقع بینانه . اگرچه مقام معظم رهبری طی سخنانی سیاست خارجی ایران را آرمانگرای واقع بین خوانده اند .

در این دوره هم برخلاف دولت نهم و دهم که رویکرد آرمانگرایانه بر سیاست خارجی ایران مسلط بود ، سیاست خارجی واقع بینانه جریان دارد . نگاه کشورهای منطقه به اصلاح طلبان اینست که بیشتر دنبال ” تنش زدایی ” هستند و تجربه دوران خاتمی و هاشمی نشان دهنده بهبود روابط ایران با منطقه است .

در  ایران نیز سیاست های راهبردی در سیاست خارجی ثابت است و تنها سیاست های تاکتیکی فراخور رویکرد دولت جدید تغییر خواهد کرد و با توجه به اینکه حسن روحانی دکترای حقوق دارد و منطقه را خوب می شناسد می  تواند نقش مؤثری در این بهبود روابط ایفا کند .

مهمترین معیار هر کشوری بحث قانون اساسی است . وقتی به قانون اساسی برمی گردیم می بینیم که کشورهای مسلمان ، کشورهای همسایه ، کشورهایی که تحت ستم هستند و سپس کشورهایی که با ما مشکلی ندارند به ترتیب اولویتها ما در ایجاد ارتباط هستند و بر این اساس کشورهایی مثل فلسطین ، لبنان و سوریه در جایگاه نخست برای ایجاد رابطه و حمایت ایران دارند . در دوره خاتمی ، وی از همین سیاست خارجی برداشت های متفاوتی داشت و توانست سیاست خارجی فعالی  داشته باشد .

رییس جمهور جدید نیز ، علاوه بر اینکه حامیانی چون خاتمی و هاشمی دارد ؛ مذاکره کننده کهنه کاری است که  می تواند برای کاهش تنش های قومی و نژادی فزاینده در منطقه و نیز پایان دادن به جنگ داخلی در سوریه فرصتی فراهم کند و ملت ایران هم از این رویکرد برای کاهش فشارهای اقتصادی و تحریم ها استقبال می کند .

حال سوال اصلی اینست که  حضور حسن روحانی به عنوان رییس جمهور منجر به تلطیف فضای منطقه می شود ؟ یا شرایط سخت تری پیش روی ایران خواهد بود ؟

دکتر احمدی نژاد  دولت را درحالی  به رئیس جمهور منتخب واگذار خواهد کرد که روابط ایران و اعراب یکی از پر تنش ترین دوره های خود را سپری می کند و همکاری و مرادوات با کشورهای عربی تقریبا به صفر رسیده است. حمایت ایران از سوریه واکنش منفی کشورهای عربی را در پی داشته و فرصت تقویت روابط ایران با اخوان الملسلمین را از بین برده است . مسئله سوریه حتی روابط ایران و فلسطین را تحت تأثیر قرار داده است  .

اگرچه در دوره ای که حسن روحانی به عنوان یک دیپلمات مسئولیتهای امنیتی داشته و از طرفی توانست روابط خوبی با منطقه برقرار نماید ولی شرایط امروز منطقه و معادلات آن به خصوص بعد از بهار عربی با گذشته متفاوت است .

آنچنان که حسن روحانی رییس جمهور منتخب در مکالمه تلفنی خود با میشل سلیمان، رئیس‌جمهور لبنان تصریح کرد ؛ سیاست جمهوری اسلامی ایران کمک به ملت‌ها و دولت‌های منطقه است، و راه‌ حل رفع مشکلات منطقه و به ویژه سوریه را نظامی نیست،و ایران  به دنبال فراهم آوردن آتش‌بس در سوریه برای جلوگیری از کشتار است .

امید می رود سیاست خارجی در این دوره منافع ایران و بهبود روابط را با منطقه در پی داشته باشد اگر چه  توقعات و پیش بینی های غربی درباره انتخابات ایران ، غیر از این بود آنها فکر می کردند سه اتفاق در ایران رخ خواهد داد :

اول اینکه غرب انتظار داشت که جریانات سال ۱۳۸۸ مجددا در سال ۱۳۹۲ تکرار شود

دوم اینکه ، آنها انتظار داشتند نسبت به سالهای گذشته حضور مردم کاهش یابد و حتی روی این مسئله شرط بندی کر ده بودند و سوم ؛ منتظر بودند رئیس جمهوری منتخب شود که با رهبری ایران منسجم نبوده و در طرف مقابل ایشان ایستاده باشد . در حالیکه هیچیک از این موارد رخ نداد و این نشان دهنده اهرم قدرت در ایران بود .

غر ب و آمریکا می پنداشتند انتخابات ایران با شکست مواجه  خواهد شد و دیگر ایران نخواهد توانست نقش منطقه ای مؤثری بازی کند و مجبور است از مواضع منطقه ای خود کوتاه بیاید و دست از حمایت متحدینش بردارد ولی انتخابات آزاد  ایران نشان از وحدت ملی ایران داشت که همه جهان را غافل گیر کرد و نتایج انتخابات ایران نشان داد ، غر ب هیچ شناختی از ایران ندارد و تحلیل درستی از ایران ندارند  چرا که جمهوری اسلامی ایران با اهرمها ی قوی تری وارد مذاکره ژنو ۲ خواهد شد و بهتر از پیش در کنار هم پیمانان منطقه ای خویش به ایفای نقش خواهد پرداخت .

با این حال ، نباید دچار خوش بینی غیر واقعی شویم  و تصور نماییم با حضور دولت جدید تمام مشکلات ایران با کشورهای منطقه حل خواهد شد . حل بحران هایی مثل سوریه و کشورهای عربی  و فائق آمدن بر جدال هایی که بر روابط ایران و اعراب سایه افکنده است، بسیار پیچیده و دقیق است.

 نکته دیگر این که اعراب همواره در تنظیم روابط با کشورمان پیرو فضای بین المللی بوده اند، و اگر ایران هم دنبال ایجاد رابطه باشد باید دید بازیگران منطقه نیز با تحولات گسترده طی هشت سال گذشته با تعریف اهداف جدید  آیا دنباله رو فضای بین المللی هستند  یا به تنش زدایی می اندیشند ؟

Author

About Author

1 thought on “واکاوی سیاست خارجی ایران در دولت روحانی

  1. دولت آقای روحانی در حوزه راهبردی به بن بست رسیده است و استمرار این وضعیت در سال ۹۶ جز خسارت محض برای منافع ملی، رهاورد دیگری به همراه نخواهد داشت.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *