جشن نوروز؛ جنگی میان تمدن ها

نوروز به روزهای آغازین سال گفته میشود که معمولاٌ در اغلب کشورهای اسلامی وغیر  اسلامی جشن گرفته میشود، وبه پاسداری از رویش طبیعت وگذار از یک سال به سال دیگر مردم با تشکیل گرد همای ها وانجام بعضی رسومات که ریشه در بیشه ی تمدن های گزشته دارد این روز ها را جشن میگرند.

افغانستان از جمله کشور های که حد اقل سه تمدن وسه دوره ی تاریخی را گزر کرده است و میتوان این سه تمدن را به عنوان یک مثلث سه کنجه تعبیر کرد، که یک ضلع ارزشمند این سه کنجه مربوط میشود به تاریخ گذشته و تمدنهای کهن ما چون«خراسان»  و » آریانا »، ضلع دیگری این سه کنجه را تمدن اسلامی ما تشکیل میدهد و ضلع سومی آن مربوط میشود به تمدن معاصرکه به نام تمدن غربی شهرت یافته است.

نوروز فرهنگی پذیرفته شده وارزش قابل احترام در یکی از این تمدن ها «اوستا وویدی» که مربوط به تمدن کهن «آریانا» و«خراسان» میشود بوده است. بیگمان تمدن اوستا وویدی در افغانستان یک بخش بزرگ تاریخ این کشور را تشکیل میدهد، وتاریخ حاکمیت این تمدن بر میگردد به قبل از اسلام در این کشور، هویت تاریخی ما بر میگردد به مدنیت ویدی واوستای. این دو مدنیت بزرگ به سلسله های مختلف تقسیم میشوند. تکیه کردنِ این چهارسلسله بر مسند قدرت بر میگردد به سلسله های پیشدادیان، کیانی، اسپه و دودمان پهلوانها.دوره ی ویدی دورهی رمه چرانی و زندگی کوچیگری بوده، منبعی درآمد دراین دوره مواشی و حیوانات اهلی بوده است، واحد پول که به آنها مبادله داشتند (pasu)  به معنای گاو بوده یعنی همین نام« پیسه « که ما در افغانستان امروز به کارمیبریم، خود همان پاسو است. در نام تاریخ ما دومین مدنیتی که از آن به دورهی درخشان یاد میشود مدنیت اوستای است، پیشین های این مدنیت به ) ۱۲۰۰ ق. م( میرسد. در این دوره است که نژاد آریایی «آریانا» از کوچی گری به زندگی یکجانیشنی گذار کردند، به دلیل تغییر وضع زندگی یکجانیشنی و گذار از زندگی کوچیگری»  یما « از سلسله ی پیشدادیان، جشن نوروز را در بلخ برپا کرد.

این جشن یک ضلع هویت آن تمدن را  شکل میدهد که تا امروز هنوز هم ادامه دارد.

زمانیکه دین اسلام بر پهنای این جغرافیا چون نوری می تابد ودر کوتاه مدت سراسر این خاک به دین الهی«اسلام» مشرف میشوند، بعضی از رسومات وعنعنات که از طرف خیلی ها مجوسی خوانده میشود مردود وجای آنرا ارزش های تازه ی فرهنگ اسلامی میگیرد، اینجاست که نوروز وجشن آن از طرف معتقدین دینی به عنوان فرهنگ مربوط به قبل از ظهور اسلام حرام خوانده شده وگناه محسوب میشود، وحتی پذیرش اینکه از نظر دین اسلام این جشن حرام است یا حلال موافقین ومخالفین خود را دارد. کسانیکه مدعی حرام بودن این جشن هستند آیات واحادیث ذیل را دلیل می آورند:

دلیل از قرآن: «وَالَذینَ لاَ یَشهَدنَ والّزُورَ واِذَا مَرِّوا بِااللَغوِ مَرّوُا کِراَماً»

ترجمه: بندگان خاص خداوند کسانی هستند که در مجلس زور (باطل) حاضر نمیشوند، وقتیکه به مجلس لغو(بیهوده) همانند؛ قمار، شراب، غنا وآوازخوانی وغیره مراسم رسوم جاهلیت مرور کند به حالت عزتمندی عبور میکند.

نظر مفسر در تفسیر این آیت: در تفسیر این آیت از حضرت ابن عباس رض رئیس المفسرین نقل شده است که مراد از زور در این آیت عید ها وجشن های کفار ومشرکین میباشد.

دلیل از حدیث: «قالَ رسول الله ص خالِفواَلمَجُوس وَاَلُمُشرکینالحدیث»

ترجمه: رسول اللهص فرموده اند؛ مخالفت کنید از مجوس ها ومشرکین.

واز انس بن مالک رض نقل شده که پیامبرص زمانیکه در مدینه منوره تشریف آوردند جشن نوروز را که عرب ها به تقلید از ایرانیان گرامی می داشتند نهی فرمود، در این زمان اهالی مدینه دارای دو روز بودند، که «نوروز ومهرگان» می نامیدند ودر هردو روز به بازی وشادی می پرداختند که پیامبر ص فرمود؛ این دو روز چیست؟ در پاسخ پیامبر عرض کردند که ما در زمان جاهلیت در این دو روز به بازی وشادی می پرداختیم، که روسول الله فرمود: خداوند ج دو روز دیگر را به جای آن دو برای تان قرار داده است که خیر ونیکی دنیا وآخرت در آن دو قرار داردوآن دو روز عید سعید اضحی وعید سعید فطر میباشد. (ترجمه حدیث، رواه الابو داوود)

اما در گزارشی صدای امریکا، از یک پژوهشگر اسلامی در مورد همین حدیث اینگونه نقل کرده است؛ داکتر سید حسن اخلاق، پروهشگر مسایل اسلامی در پوهنتون کاتولیک امریکا استدلال می کند که این حدیث “فاقد صیغه امر و یا نهی” بوده و در آن هیچ اشاره به تحریم نوروز صورت نگرفته است.

اخلاق گفته است که “در این حدیث تنها چیزی که پیامبر گفته اینست که برای شما روز های بهتر از نوروز داده شده اما هیچ مسلمانی این ادعا را نمی کند که عید اضحی و فطر بهتر از نوروز است. اما بهتر بودن دلیل بر آن نیست که حالت عادی مسایل نادیده گرفته شود و یا رد گردد.”

دلایلی از علمای اسلام:

مظهر عراقی: در حدیث فوق دلیل است بر اینکه «نیروز ومهرجان» وغیر آن از اعیاد کفار ومنهی عنه وممنوع میباشد.

ابوحفص کبیر: کسی که در نوروز یک تخم را به طرف کسی دیگر به خاطر گرامی داشت از این روز هدیه کند عمل کفر کرده وتمام اعمال نیک آن باطل میگردد.

قاضی ابوالمحاسن الحسن بن منصور حنفی: کسیکه در این روز چیزی را خریده ویا هدیه کرده در حالیکه قبل از این روز هدیه نکرده، قسمیکه کفار احترام میکنند، عمل کفر را انجام داده است، واگر منظور تعظیم نبود ومطابق عادت قبلی تنعم ومنزه وبه اهداء طلب محبت ودوستی بود کفر نبوده مکروه است.

در عصر مدرنیته ومدنیت غربی، که همه ابعاد زندگی بشریت در معرض جهانی شدن قرار دارد، دیگر بحث «جهانی شدن نوروز» نیز به عنوان بخشی یک فرهنگ مطرح است، ازآنجای که جهانی شدن در عرصه های سیاسی، فرهنگی واقتصادی بیشتر از پیش کار کرده است وخیلی از مسایل کشور های جهانی سوم اخصا افغانستان دارد جهانی میشود وبافرهنگ های وعنعنات بیگانه مخلوط، دیگر جشن نوروز نیز علی الرغم مخالفت ها از سوی دین وروحانیون اندک اندک گسترده میشود وبر پهنای این خاک بیشتر از پیش گسترش میابد.

وسر انجام جشن نوروز به جنگی میماند که میان تمدن های گذشته وحال در مرز حرام وحلال از طرف موافقین ومخالفین خویش قرار دارد، ومنازعه ی که ادعا میشود، بر هم زننده هویت تاریخی ماست، هویت که تا به حال ساخته نشده است ونقطه ی تنش وسدی برای رسیدن به دولت_ملت خوانده شده است.

 

شفیق الله احدی، نویسنده

Author

About Author

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *