چالش های انتخاباتی از زبان فضل احمد معنوی

خبرگزاری خاورمیانه – میز اجتماع – سیاست – انتخابات

فضل احمد معنوی، رئیس پیشین کمیسیون مستقل انتخابات کشور با نوشتن یک مقاله، اوضاع و فضای چگونگی برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و شورای های ولایتی سال ۱۳۹۳ را در افغانستان به بررسی گرفته و اشاره ای به چالش ها و دستآورد را به طور مفصل داشته است.

این مقاله آقای معنوی به شرح ذیل است:

هوا و فضای برگزاری انتخابات در شرایطی دارد گرم تر می شود که ناامنی، جنگ، ترور و تهدید گوشه و کنار کشور را فراگرفته و بی باوری، ترس و نا امیدی زیر نام ۲۰۱۴ بر افکار عمومی سایه افگنده است.

خروج نیروهای بین المللی، انتقال مسئولیت های امنیتی به افغان ها، اختلاف سیاسی بر سر پیمان امنیتی با امریکا، روابط تنش آلود با برخی از کشورهای همسایه، مبهم بودن روند صلح، بی باوری و بی اعتمادی میان دولت و هم پیمانان بین المللی اش، همه و همه تصور برگزاری یک انتخابات آزاد و عادلانه را دشوار ساخته است.

اما با این همه برگزاری انتخابات یک امر حتمی و تغییر ناپذیر است زیرا بیرون شدن از وضعیت کنونی و دست یافتن به ثبات نسبی در عدم برگزاری انتخابات نا ممکن است.

اما چگونه انتخابات و تحت کدام شرایطی نافذ شدن قوانین انتخاباتی برای برگزاری انتخابات خوشبینی‌های زیادی را در سطح ملی و بین المللی به همراه داشت چون افغانستان پس از یک دهه تجربه انتخاباتی، صاحب قوانین انتخاباتی شد. اما متاسفانه روند تصویب و توشیح قانون انتخابات و قانون تشکیل، صلاحیت و وظایف کمیسیون‌های انتخاباتی در یک فضای تنگ سیاسی تحت فشار سفارت‌های خارجی با شتاب و عجله انجام شد.

نتیجه چنین روندی باعث شد که محتوای قوانین در عرصه عملی نه تنها گره گشای مشکلات نباشد بلکه در مواردی به مشکلات بیافزاید.

تا نزدیک به یک ماه دیگر، ثبت نام نامزدان آغاز می شود. آمادگی‌های زیادی برای برگزاری انتخابات انجام شده است که از آن جمله می توان به تدوین و تصویت برنامه عملیاتی انتخابات ۲۰۱۴ اشاره کرد.

با انفاذ قانون جدید انتخابات، تقویم انتخاباتی و شماری از برنامه‌های از قبل اجرا شده برای آمادگی‌های انتخابات، باید تغییر یابد.

چنین تغییری وضعیت و حالت عادی پیشرفت روند را، به گونه‌ای مختل خواهد کرد.

تازه کار بودن تیم بر اساس قانون جدید انتخابات، رهبری جدیدی برای کمیسیون مستقل انتخابات برگزیده شده است، اما فرصت بیشتری نیاز هست تا گروه جدید کاری بتواند بر همه ساز و کار انتخاباتی مسلط شوند و تصمیم های دقیق، حرفه‌ای و به موقع اتخاذ بدارند.

کار‌های چشم گیری تا هنوز انجام شده است؛ اما چالش‌های فرا روی انتخابات نیز نگران کننده است. کمیسیون مستقل انتخابات در حال حاضر دارای یک برنامه استراتژیک پنج ساله است. اصلاحات تشکیلاتی آماده تطبیق اند و در بسیاری از ولایات افغانستان، این کمیسیون یا صاحب دفتر است، یا هم ساخت و ساز دفترهای ولایتی ادامه دارد.

لوایح و طرزالعمل ها تصویب شده، تقویم انتخاباتی پیشاپیش اعلام شده، برنامه عملیاتی آماده تطبیق است، فهرست مراکز رای دهی بررسی و پس از بررسی نیروهای امنیتی افغانستان، دوباره به کمیسیون انتخابات تحویل داده شده است و مرحله اول ثبت نام برای دوماه در مرکزهای ولایات موفقانه به پاپان رسیده است.

عملا ثبت نام رای دهندگان در اکثر مطلق ولسوالی‌ها و نواحی شهرها، در حدود ۳۹۹ مرکز افزون بر ۴۱ مرکز قبلی جریان دارد. بودجه برگزاری انتخابات از سوی کمک کنندگان تعهد شده و سند پروژه آماده امضا با جانب کمیسیون انتخابات است. راه دشواراما کارهای مهم دیگری که در پیش رو است می‌تواند با دقت و تلاش، در زمان معین آن انجام شود.

در ۲۵ ماه سنبله، ثبت نام نامزدان ریاست جمهوری و شوراهای ولایتی آغاز می شور که لایحه چگونگی ثبت نام نامزدان قبلا تدوین و تصویب شده است.

پس از ختم روند ثبت نام نامزدان، فهرست ابتدایی اعلام می شود تا اگر کسی علیه نامزدی شکایت داشته باشد، به کمیسیون شکایت های انتخاباتی رفته و شکایت خود علیه آن نامزد را درج کند.

بنا براین، موجودیت کمیسیون شکایات انتخاباتی ضروری است در حالی که تا هنوز چنین کمیسیونی تشکیل نشده و بر فرض اگر تشکیل نیز شود، وقت زیادی نیاز است تا کمیسیون شکایات انتخاباتی تشکیلات خود را کامل کند و به امور مربوط بپردازد.

دوره تبلیغات انتخاباتی متعاقبا آغاز می‌شود که در این دور کمیسیون انتخابات ضمن به راه اندازی برنامه‌های آگاهی عامه و نظارت از روند مبارزات انتخاباتی، کمیسیون رسانه ها به منظور نظارت و دیدبانی از عملکرد رسانه ها را ایجاد می نماید. همزمان ثبت نام رای دهنده گان تا دو هفته قبل از برگزاری انتخابات ادامه می یابد.

چالش‌ها، اول امنیت اوضاع امنیتی به شدت نگران کننده است:

اطمینانی را که نیروهای امنیتی از تامین امنیت مراکز رای دهی به کمیسیون داده است غیر واقع بینانه، مبالغه آمیز و گمراه کننده به نظر می رسد. تجربه انتخابات‌ گذشته نشان داده است که عدم برخورد واقع بینانه با موضوعات امنیتی، می تواند چالش های بزرگی را در انتخابات ایجاد نماید.

از سوی دیگر فرستادن صندوق‌ها و مواد انتخاباتی در مراکز رای دهی که امن نباشند و رای دهندگان نتوانند رای دهند، و ناظران انتخاباتی نیز فرصت دید‌بانی را نیابند، می‌تواند باعث تخلف و تقلب جدی شود.

تکرار تجربه تلخ گشایش به اصطلاح “مراکز خیالی”، آن گونه که قبلا اتفاق افتاد و آرای غیرواقعی آن، سرنوشت انتخابات را تا پرتگاه یک بحران به پیش برد، این بار انتخابات ۲۰۱۴ عملا ظرفیت بحران آفرینی و حاشیه سازی های بیشتر انتخاباتی را دارد.

“تکرار تجربه تلخ گشایش به اصطلاح “مراکز خیالی”، آن گونه که قبلا اتفاق افتاد و آرای غیرواقعی آن، سرنوشت انتخابات را تا پرتگاه یک بحران به پیش برد، این بار انتخابات ۲۰۱۴ عملا ظرفیت بحران آفرینی و حاشیه سازی های بیشتر انتخاباتی را دارد.”

چنین رویکردی نباید یک بار دیگر درد سر ساز شود، با آن که ضروری و منطقی می‌نماید تا انتخابات عمومی و سراسری باشد و مردم هیچ بخشی از کشور از حق رای محروم نماند، اما به این قضیه باید به شکل واقع بینانه رسیدگی صورت گیرد نه آن طوری که سخنگویان نهاد‌های امنیتی می‌گویند.

از مجموع ۶۸۴۷ مرکز رای دهی، نیروهای امنیتی تنها از تامین امنیت ۲۵۹ مرکز اطمینان نداده‌اند، در حالیکه، رقم مراکزی که تحت تهدید شدید امنیتی قرار دارد به مراتب بیشتر از این رقم است.

در انتخابات مجلس نمایندگان در سال ۱۳۸۹ نیروهای امنیتی از مجموع هفت هزار مرکز رای‌دهی، حدود یک هزار مرکز رای‌دهی را نا امن اعلام کردند که از آن میان ولایت غزنی بیشترین شمار مراکز بسته شده رای‌دهی را در روز انتخابات داشت.

در حدود ۱۳۰۰مرکز رای دهی دیگر افزون بر شماری که از قبل نا امن اعلام شده بود، بسته ماندند و ۹۱ مرکز هم مورد حمله مخالفان قرار گرفت. در مجموع در انتخابات ۱۳۸۹ حدودا ۲۵۰۰ مرکز بسته ماندند و عده از شهروندان افغانستان از حق رای دهی محروم شدند.

بنا بر این مقایسه آمار مراکز امن و ناامن انتخابات پارلمانی ۱۳۸۹ و انتخابات ریاست جمهوری و شوراهای ولایتی ۱۳۹۳ بر اساس گزارش نیروهای امنیتی کشور نشان می‌دهد که شمار مراکز نا امن در حدود ۹۰ در صد کاهش یافته است.

با در نظر گرفتن اوضاع امنیتی که بر همگان معلوم است، این سوال مطرح می‌شود که واقعا چه معجزه‌ای صورت گرفته است که در آمار مراکز امن و نا امن این همه تفاوت به میان آمده است؟

چالش دوم زمان برگزاری تاریخ مشخص شده برای برگزاری انتخابات، می تواند یک چالش دیگر باشد:

انتخابات در بد ترین فصل سال برگزار می شود. تدارکات انتخابات با توجه به سرمای شدید دشوار است. مبارزات انتخاباتی در هوای سرد زمستانی کار ساده‌ای نیست. رای دهندگان به دشواری می توانند به مراکز رای‌دهی برسند.حضور ناظران سخت می‌شود.

آمار دقیق از جمعیت وجود ندارد، تعداد رای‌دهندگان مشخص نیست. کارت‌های توزیع شده در انتخابات‌ قبلی از شمار جمعیت کشور بیشتر می شود و این خود یک درد‌سر بزرگ برای برگزاری یک انتخابات شفاف و عادلانه است.

آمار دقیق از جمعیت وجود ندارد، تعداد رای‌دهندگان مشخص نیست :

البته کمیسیون مستقل انتخابات دو بار طرح های جامعی برای تهیه فهرستی از رای دهندگان سراسر افغانستان را تهیه کرده که متاسفانه بنا بر ملحوظات سیاسی و تکنیکی مورد حمایت دولت و جامعه جهانی قرار نگرفت.

نبود احزاب قوی در کشور و مداخله زورمندان در روند انتخابات خود می‌تواند در عدم انسجام امور انتخاباتی تاثیر گذار باشد. برجسته بودن محور‌های قومی، تنش های غیردموکراتیک بین اقوام و گروها و رقابت‌های ناسالم حزبی، گروهی و تنظیمی از چالش های دیگری است که باید بر آن مکث کرد.

چالش سوم عدم سیستم نظارتی:

نبود یک سیستم کارا و دقیق بانکی که همزمان قابل اعتماد نیز باشد، کنترل و نظارت بر مصارف مالی، کارزار تبلیغاتی انتخاباتی نامزدان را مشکل ساخته و این وضعیت می‌تواند زمینه نفوذ و مداخله کشورهای همسایه و خارجی را به گونه‌ای مساعد بسازد. مساله باز بودن مرزها و حضور میلیونی مهاجران افغانستان در کشورهای همسایه و توقع آن ها برای شرکت در انتخابات نیز جایی برای بحث دارد.

“ساختار های انتخاباتی توانایی تصفیه و خارج ساختن اشخاص صاحب زور و نفوذ را از فهرست نامزدان نداشته و امیدواری های فراوانی نیز وجود ندارد که با توجه به شرایط موجود چنین کاری انجام شود”

ممانعت و یا هم محدود ساختن حضور اشخاص مسلح غیرقانونی و یا گروه‌های مسلح غیرمسئول در سمت‌های انتخابی، بر اساس قانون انتخابات، با توجه به مسلط بودن افراد مسلح در سطوح مختلف کشوری، از معضلات جدی انتخابات در دوره های قبل بود که به عنوان یک چالش همچنان باقی است.

ساختار های انتخاباتی توانایی تصفیه و خارج ساختن اشخاص صاحب زور و نفوذ را از فهرست نامزدان نداشته و امیدواری های فراوانی نیز وجود ندارد که با توجه به شرایط موجود چنین کاری انجام شود.

چالش سوم ساختار کمیسیونهاساختار کمیسیون شکایات انتخاباتی به شکل دایمی و موازی به کمیسیون انتخابات و عدم پیش بینی میکانیسم‌های برای حل منازعات میان کمیسیون انتخابات و کمیسیون شکایات انتخاباتی از مشکلات عمده‌ای است که حتما بروز خواهد کرد.

تصمیم نهایی را در مورد نتیجه انتخابات، کمیسیون شکایات انتخاباتی می‌گیرد در حالی که کمیسیون انتخابات موظف به تصدیق و اعلام آن است. سوال این است که اگر کمیسیون انتخابات نتایج انتخابات را بنا بر دلایلی اعلام نکرد، راه حل چه خواهد بود؟

در اسناد حقوقی چیزی در چنین مواردی پیش بینی نشده است. در همچون مواردی اگر اعضای کمیسیون ها وابسته‌گی‌های خاص خودشان را به طرف‌های مختلف داشته باشند، وضعیت می‌تواند تا مرز بحران به پیش برود.

شمارش آرا در مراکز رای دهی از چالش های دیگر فرا راه کمیسیون است، که متاسفانه در دو انتخابات گذشته نتیجه مطلوبی به دست نداده است.

شمارش رای‌ها در مراکز رای دهی بحث قرنطین صندوق‌های مشکوک را منتفی می سازد و ایمن بودن صندوق ها را از بین می برد.

به هر حال بسیار مهم است که نهاد های انتخاباتی بتوانند در جریان برنامه ریزی و در حین اجرای برنامه های عملیاتی روند انتخابات، فارغ از هر دغدغه‌‌ای سیاسی و سیلقه‌ای بی طرفی و استقلال خود و نهاد را حفظ نمایند و شایستگی حرفه‌ای خویش را به اثبات برسانند.

Author

About Author

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *