بی کفایتی خادم الحرمین و قدرت طلبی، زمینه ساز حوادث حج

حادثه+مناادای فریضه حج یکی از اساسی ترین اعمال دین مقدس اسلام است؛ که تمتع آن همه ساله در ماه آخر سال قمری صورت میگیرد و حجاج سراسر کشور نیز برای این فریضه الهی به عربستان سعودی می روند.

هر سال به میزان حجاج از کشورهای اسلامی افزوده می شود و برای اسکان حجاج بیشتر نیاز به اماکن بیشتر و بهتر است که این کار باید از سوی مسوولان حج انجام شود.

اما همه ساله شاهد تلفاتی برای حجاج بوده و هستیم که شمار زیادی از این تلفات به زیر دست و پا ماندن حجاج کهنسال، گرمای بیش از حد هوا برای حجاج ضعیف از لحاظ جسمانی و دیگر حوادث غیر طبیعی مربوط می شود.

اما حج امسال، تلخترین و خونین ترین حج برای زائران بیت‌الله الحرام بود، از حادثه سقوط جرثقیل (کِرِن) در مسجدالحرام گرفته تا کشته شدن زائرین در مراسم رمی جمرات که به نقل از منابع احتمال کشته شدن بیش از چهار هزار حاجی در این حادثه خون ‌بار وجود دارد.

آنچه در وهله اول به ذهن هر انسان تداعی می ‌شود، بی‌ نظمی، بی‌ کفایتی و بی‌ سامانی مسوولان برگزاری حج است (خاندانی که مدعی خادم‌الحرمین است).

این خاندان بجای تمرکز بر مدیریت بهتر با امکانات بیشتر هر ساله حج، به دنبال پرورش و حمایت مالی از جریان‌ های تندرو همچون داعش است و در اوج مراسم حج، به فکر بمباران مردم بی ‌دفاع و مظلوم یمن، ظلم به مردم بحرین و کمک تسلیحاتی به جریان های مخالف حکومت بشار اسد در سوریه است.

اولین حادثه زمانی اتفاق افتاد که حجاج تلاش داشتند تا بر علیه آل سعود شعار بدهند و به نوعی حملات آنها به یمن و حمایت شان از گروه های تندرو را نکوهش کنند.

آل سعود نیز که نمی خواست اعمال و مداخلاتش در دیگر کشورها در مراسم حج که بزرگترین تجمع مسلمانان از سراسر جهان است، زیر سوال برود، به فکر چاره بود تا از این کار ممانعت کند که این کار نیز به صورت علنی و با تحت فشار قرار دادن حجاج امکان پذیر نبود و به نوعی «عذر بدتر از گناه» می بود.

به همین دلیل، دقیقاً زمانی که حجاج تصمیم داشتند شعارهای خود را عملی کرده و یا حسین سر دهند، اقدام به واژگون کردن جرثقیل کرده و تعدادی از حجاج را به شکل بی رحمانه ای به قتل رساند.

در این حادثه خونین، بیش از صد حاجی از بین رفته و بیش از دوصد حاجی دیگر نیز زخم برداشت.

در واکنش به این رویداد، آل سعود برای هر یک از کشته شده ها در حدود یک میلیون ریال و برای زخمی ها نیز ۵۰۰ هزار ریال غرامت پرداخته و مسوولان جرثقیل را نیز بازداشت کردند.

این اقدامات و واکنش های آل سعود در حالی صورت می گرفت که این خاندان هیچ عذرخواهی از حجاج و خانواده های آنها انجام نداد؛ اما با این کار نیز نیت حجاج از بین نرفته و مابقی حجاج در اطراف جرثقیل و به شعار علیه اعمال عربستان در دیگر کشورهای اسلامی پرداخته و «یا حسین (ع)» سردادند که این اقدام حجاج، مسوولان حج را به فکر اقدامی دیگر انداخت.

دقیقاً در زمانی که حادثه «رمی جمرات» در حال شکل گیری بود، هواپیماهای سعودی در حال بمباران منازل مردم یمن و کشتار زنان، کودکان و مردم ملکی این کشور بود که شاید با افکار اسلامی خادم الحرمین ـ در صورتی که وجود داشته باشد ـ مغایر باشد.

روایت حادثه منا در نوع خود هم جالب است هم غم انگیز. این حادثه در سرک ۲۰۴ در منا صورت گرفت که این سرک مهمترین مسیر حجاج برای انجام مناسک حج در رمی جمرات است؛ اما در کنار آن، دیگر سرک ها نیز وجود دارد که ازدحام حجاج در سرک اصلی را کاهش دهد.

عرف بر این است زمانی که حجاج به منا می ‌رسند، صبحانه‌ ای می ‌خورند و بعد از برداشتن سنگ ‌ها و اندکی آب برای رمی به سمت جمرات حرکت می ‌کنند.

بعد از عرفات هم حجاج خود را به مشعرالحرام رسانده و با پای پیاده تا منا می روند. بعد از آن هم باید برای رساندن خود از منا به جمرات فاصله طولانی را طی کنند، بنابراین حجاج نیازمند نیرو و توان زیادی برای رمی جمرات هستند و طبیعی است که نیروی جسمانی زائرین تحلیل می رود.

برای این کار و به دلیل اینکه مسافت برای انجام رمی جمرات زیاد است، می بایست مسوولان حج تدابیر لازم برای حجاج را در این مسیر بگیرند و حداقل آب مورد نیاز را برای آنان فراهم کرده و در مکان های متفاوت، منابع آب را جابجا کنند تا از مشکلات حجاج کاسته شود و از پول حجاج کمی نیز برای سهولت آنها استفاده شود.

در عین حال، گفته می شود که تعداد حجاج نسبت به سالهای گذشته کمتر بوده و در حالیکه در سال ۱۳۹۱ میزان حجاج چهار میلیون گفته شده بود؛ اما مسوولان حج اعلام کردند که امسال در حدود دو میلیون حاجی را پذیرا هستند.

که این مسئله باید مسوولیت های مسوولان حج را کمتر می کرد و تدابیر لازم برای حجاج بهتر گرفته می شد؛ اما این کار در حج امسال به هیچ وجه صورت نگرفت.

در حادثه منای امسال، زمانی که حجاج از زینه ها پایین شدند، پولیس سعودی و نیروهای امنیتی این کشور به حجاج اجازه ندادند از سرک‌های دیگر به سمت جمرات حرکت کنند و با نیروهای پرتعدادشان، حجاج را به سرک محل حادثه (سرک ۲۰۴) هدایت کردند؛ و به‌هیچ‌ وجه اجازه ندادند که از سایر سرک‌ها به جمرات بروند.

اگر به نقشه منا دقت شود، سرک های دیگر موازی به سمت جمرات نیز وجود دارد؛ اما در روز حادثه و به دلایل نامعلوم مابقی سرک‌ ها بسته بود و درعین حال، نه تنها اجازه ورود به سرک های فرعی داده نمی شد، بلکه حجاج نمی توانستند از داخل سرک ۲۰۴ به داخل کوچه‌ها یا معبرهای متصل به سرک‌ های موازی دیگر شوند.

بر اساس اظهارات شاهدین عینی، این سرک از همان ابتدا وضع غیرعادی داشت؛ ازدحام زیاد حجاج مشهود بود، از یک‌ طرف راه به سرک‌ های موازی بسته ‌شده بود و از سوی دیگر، جمعیت کثیری از حجاج بر اساس راهنمایی مأموران سعودی به سمت این سرک سرازیر می ‌شدند.

همچنین گفته می شود که سرک ۲۰۴ به دلیل نامعلوم بی مفهوم ـ که شاید تردد وزیر دفاع عربستان باشد ـ مسدود شده و از سوی دیگر پولیس سعودی جمعیت را به سمت مخالف سرک ۲۰۴ هدایت کرده و به زور به سمت حادثه انتقال می داده است.

گفتنی است که حجاج در مراسم رمی جمرات تصمیم به نکوهش دسته جمعی و گروهی اعمال و اقدامات غیر انسانی عربستان در یمن را داشتند که این موضوع نیز به گوش میزبانان حج نیز رسیده بود.

بندش راه به دلیل تردد وزیر دفاع عربستان آن هم در زمان رمی جمرات، خود سوالی است که تا حال هیچ مقام عربستان به آن پاسخ نداده است و در حال تفره رفتن هستند.

همین بندش راه، کافی بود تا حجاجی که برای مناسک در مسیر راه بودند با مشکل مواجه شده و دلیل کمبود جا، تعدادی از حجاج زیرپا شده و نوبت به دیگر حجاج برسد که از رفتن بازمانده و هر حاجی بالای دیگر حاجی بیافتد و تلفات از ده نفر به صد و از صد به هزار برسد و تا حال نیز میزان دقیق تلفات مشخص نباشد.

در کنار بندش راه، گرمای طاقت فرسا نیز بر مشکلات افزوده و حجاج ناتوان جسمی با مشکلات بیشتر مواجه شوند.

این حجاج بی ‌رمق، وحشت ‌زده، گرمازده و تشنه، تقاضای آب می ‌کردند؛ اما مامورین عربستان از آب هم مضایقه کردند؛ این را بدانید که خیلی از حجاج و عزیزان قربانی، از تشنگی جان خود را از دست دادند.

حال و با گذشت چند روز از حادثه غمبار منا، برخی گمانه زنی‌ها درباره مشکوک بودن این فاجعه مطرح است.

از ششم حمل ۱۳۹۴، عربستان سعودی در یک بدعت تاسف بار حمله ‌ای سراسری را ضد ملت مظلوم یمن آغاز کرد که در آن هزاران نفر کشته و مجروح شدند. در این جنگ برخی کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس و برخی کشورهای منطقه غرب آسیا مسیر همپیمانی با عربستان را در پیش گرفتند که نتیجه آن مسلمان کشی و کشتار مسلمانان بود.

جدا از اینکه این اقدام تفرقه افگنانه تا چه حد بر اتحاد جهان اسلام تاثیر می‌گذارد، در کنگره حج نیز سردمداران پادشاهی عربستان مسلمان کشی را در دستور کار خود قرار دادند.

تجهیزات نظامی و تعداد سربازان کشورهای ائتلاف کننده با عربستان در جنگ یمن، بیش از ۱۵۰ هزار نفر و تعداد ۱۶۰ فروند جنگنده بوده که بیشترین سهم از آن عربستان سعودی و امارات و قطر است که در یک مورد تنها قطر ۱۰۰۰ نیروی نظامی با تجهیزات انبوه به یمن ارسال کرده است.

در «فاجعه منا» صدها نفر کشته شدند که نکته قابل تامل این است که کشورهایی همچون مصر، قطر، اردن، امارات، بحرین، کویت که در ائتلاف عربی حضور دارند کمترین تلفات را در بین جان باختگان داشته اند و یا اصلا تلفاتی نداشتند و در سوی مقابل، کشورهای ضد حمله بر یمن، بیشترین تلفات را داشته اند که این نکته گمانه زنی‌ها درباره مشکوک بودن اتفاقات منا را افزایش می‌دهد.

این موضوع که چرا برخی کشورهای ائتلاف عربستان در جنگ یمن هیچ جانباخته ای ندارند؛ نشان می‌ دهد عربستان گام های اشتباهی را در فاجعه منا و در جنگ یمن برداشته که نتیجه آن، در هر دو موضوع کاملاً آشکار است و عمدی بودن فاجعه منا را قوت می‌بخشد.

حال سوال اینجاست که عربستان سعودی پاسخ کشتار در یمن آن هم در ماه ‌های حرام و فاجعه منا را به کشورهای اسلامی چگونه خواهد داد؛ در حالیکه مسوولیت حادثه منا به عهده عربستان است.

این در حالی است که مسوولان عربستان حادثه منا را «قضا» و «قدر» دانسته و به نوعی شانه از هرگونه مسوولیت خالی کرده اند که با واکنش کشورهای اسلامی مواجه شده است.

این دو مورد تنها حوادث حج اخیر نبوده است و از سوی دیگر، خیمه های حجاج شماری از کشورها از جمله یمن، نیز به دلیل نامعلومی به آتش کشیده و شماری زخمی نیز برجا گذاشت.

از یاد نباید برد که یمن، جایی است که عربستان در زمان طواف و رمی جمرات حجاج، منازل این کشور را بمباران میکرد.

یکی از حدس های قوی درباره علت اصلی حادثه منا به جنگ یمن باز می گردد؛ معتقدین این فرضیه نیز با استناد به برخی قرائن و شواهد این حوادث را عملیات ایذایی برای فریب افکار عمومی و انحراف از موضوع کشتار مردم مظلوم و بی دفاع یمن (غایبان حج امسال) دانسته و بر این باورند که محمد بن سلمان (جانشین جاه طلب ولیعهد و وزیر دفاع حکومت سعودی) به منظور خروج از زیر بار فشار افکار عمومی و مطالبه سران کشورهای اسلامی درباره جنگ یمن، به این اقدام رذیلانه دست زده است.

از سوی دیگر، مشکلات درونی بین خانواده آل سعود نیز در این اواخر بیشتر شده و شماری حوادث اخیر در حج را به قدرت طلبی بخشی از خاندان آل سعود و ارائه ضعف بخش دیگر این خاندان عنوان شده است.

یکی از جدی ترین گمانه زنی ها در باره حوادث مکه و منا، به فرزند جاه طلب، نالایق و بی کفایت سلمان پادشاه عربستان برمی گردد و گزارش هایی درباره دست داشتن محمد بن سلمان در وقایع مکه، با هدف حذف محمد بن نایف ولیعهد و جانشین فعلی شاه سعودی منتشر شده و در همین رابطه یادداشت عبدالله المقرن مدیر مرکز ملی آموزش الکترونیک و مشاور وزیر آموزش عالی سعودی، در پایگاه اینترنتی «شئون خلیجیه» قابل توجه و تأمل برانگیز است که حوادث اخیر را بی ارتباط با جنگ قدرت در درون خاندان سعودی نمی داند.

با تمام این تفاسیر و حوادث اخیر ثابت می کند که عربستان از عهده مدیریت حج برآمده نمی تواند و شاهان این کشور نیز به دنبال عیاشی و کسب درآمد و افزودن بر خزانه هایشان هستند و از سوی دیگر از پول بادآورده نفت و حجاج کشورهای اسلامی برای شعله ور کردن جنگ در دیگر کشورهای اسلامی از جمله یمن و تقویت گروه های افراطی استفاده می کنند و باید مدیریت حج به سازمان کنفرانس کشورهای اسلامی واگذار شود.

نکته قابل تامل دیگر این است که خسارات وارده حج امسال، نه فقط متوجه خانواده های جان باختگان است بلکه متوجه کل جهان اسلام است و باعث شده چهره مسلمین و اسلام ناب محمدی نیز خدشه دار شود.

حادثه مرگبار منا در روز عید قربان، اولین نمونه از مرگ های این چنینی در منا نبوده و طی ۳۰ سال گذشته به دفعات این فاجعه غم بار انسانی در سرزمین مکه و منا به عناوین و بهانه های مختلف نظیر خرابی سیستم تهویه تونل، آتش سوزی در چادرها، آتش سوزی در هتل ها، ریزش پل جمرات و… تکرار شده است؛ اما هر بار با توجیهات غیر منطقی و غیر عقلانی مسوولان حج روبرو شده و متأسفانه پس از مدتی با کم توجهی کشورها، به تدریج به فراموشی سپرده شده و این تراژدی دردناک و غم بار، با فاصله زمانی کوتاهی دوباره و چند باره تکرار و تکرار شده است.

با این حال، باید به انتظار نشست و برداشته شدن پرده های تاریک بر اصل این فجایع و روشن شدن دلایل وقایع حج امسال باشیم و مسوولان حج نیز بعد از این وقایع، توان عذرخواهی از خانواده های قربانیان را داشته باشد.

Author

About Author